Özet:

Doğu Türklük alanının İslami dönem Türk kültür çevresine ait ilk önemli eserlerinden olan Kutadgu Bilig’in Herat nüshasının manzum ön sözünde ve bu nüshanın sonuna eklenen kasidede; Doğu Türkçesinin (yaygın adıyla Çağatay Türkçesi, 15-20. yüzyıllar) klasik öncesi, klasik ve klasik sonrası dönemlerine ait metinlerinde ve Kıpçak Türkçesinin Memluk Kıpçak alanı (14-15. yüzyıl) eserlerinden Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-lügati’tTürkiyye’de karşılaşılan ve şimdiye kadar üzerine çok fazla bir şey söylenmeyen +ki biçimbiriminin kökeni, iyelik ve isim tamlamalarına kattığı anlamı ve işlevi bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Yukarıda sözü edilen sözcük öbeklerindeki bu biçimbirimli kullanım, tespit edilebildiği kadarıyla Doğu Türklük alanına ait manzum metinlerde görülürken Memluk Kıpçak Türkçesi alanında sözlük olmasının yanı sıra konuşma kılavuzu özelliği gösteren ve içinde günlük konuşma diline ait 200’e yakın Türkçe cümle içeren Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-lügati’tTürkiyye adlı eserde de geçmektedir. Manzum metinlerde başlangıçta ölçü gereği kalıbı tamamlama adına kullanılmış olabileceği düşünülen bu yapının konuşma diline ait örnek cümlelerde de görülmesi, yapı ve anlam olarak farklı bir açıklamaya gidilmesi gerektiğini göstermektedir. Makalede bütün bu örnekler tek tek sıralanıp karşılaştırılarak +ki biçimbirimli öbeklerin yapı ve anlam açısından benzer veya farklı yönleri ortaya konacaktır. Ayrıca söz konusu tarihî Türk lehçelerini devam ettiren çağdaş Türk lehçelerinde söz dizimi açısından benzer kullanımların olup olmadığı da çalışmamızda değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler: