Özet:

XIV. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetine giren Sancak, Balkan Savaşları’nda Sırbistan ve Karadağ tarafından işgal edilmiş ve 1913’te imzalanan Belgrad Antlaşması ile bu iki devlet arasında paylaşılmıştır. Sancak, I. Dünya Savaşı sonrasında Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’nın ve onun devamı olan Yugoslavya’nın idaresinde yer almış, II. Dünya Savaşı sırasında ise Alman ve İtalyan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Sancak, II. Dünya Savaşı’ndan sonra, Tito döneminde yeniden Sırbistan ile Karadağ arasında 1913 sınırlarına göre taksim edilmiştir. Yugoslavya yönetimi, Soğuk Savaş’ın bitimine kadar olan dönemde Sancak’ta Türkleri ve Boşnakları göçe zorlamaya yönelik politikalar takip etmiştir. Ancak Sırplarla Karadağlılar, Soğuk Savaş sonrasında da aynı politikalara devam etmişlerdir. Bu sebeple Sancaklı Boşnaklar, Yugoslavya’da 1990 yılında çok partili hayata geçilmesinden sonra haklarının tanınmasını sağlamak, özerklik elde etmek veya Bosna-Hersek ile birleşmek gibi hedeflere ulaşabilmek gayesiyle, kendi siyasî partilerini ve teşkilâtlarını kurmaya başlamışlardır. Yugoslavya’da 1991’de iç savaşın çıkması üzerine Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya bağımsızlıklarını ilân etmişlerdir. Bu süreçte Sırbistan’la Karadağ, 1992’de Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır. Sancak da bu yeni devletin bünyesinde kalmıştır. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’nin anayasasına göre dinî azınlık olarak kabul edilen Sancaklı Müslümanlar, iç savaş döneminde, özellikle Bosna ve Kosova savaşları süresince, baskı ve zulümlere uğramışlardır. 2003 yılında Sırbistan-Karadağ Devleti’nin kurulmasından sonra, Avrupa Birliği (AB)’ne üye olmak için yürütülen reformlar çerçevesinde, Müslümanların lehinde bazı düzenlemeler yapılmıştır. Fakat 2006 yılında yapılan referandumla Karadağ’ın Sırbistan’dan ayrılması sonucunda, Sancak bu iki devlet arasında yeniden paylaşılmıştır. Sancak’ın bölünmesi, Balkanlar’daki Boşnaklarla diğer Müslümanların birleşmesine yönelik sürdürülen mücadelenin aleyhinde bir gelişme olmuştur. Bu çalışmada, Soğuk Savaş sonrası dönemde Sancak’ın durumu ve Sancak Müslümanlarının özerklik, bağımsızlık veya Bosna-Hersek ile birleşmek için verdikleri mücadeleler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: