Özet:

Bu çalışmanın amacı; Tek-Parti döneminde sosyal hayatta meydana gelen değişim sürecini ülke genelinde ve bilhassa Konya özelinde değerlendirmektir. Bu amaca ulaşmak için o dönemde yayın hayatını sürdüren yerel bir gazete olan Ekekon’dan, ulusal gazeteler Cumhuriyet, Milliyet ve Ulus’tan, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden ve bu alanda yapılan ilgili çalışmalardan yararlanılmıştır. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra yeni bir idarenin kurulmasıyla, sadece yönetim şekli değişmemiş, Türk toplumu bütünüyle yeni bir şekle bürünme sürecine girmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında yapılan önemli bazı yenilikler, daha çok millî olma endişesini taşırken, sonraki yıllardaki gelişmeler –özellikle Mustafa Kemal Atatürk’ten sonra- Türk toplumunu hızla millî olmaktan uzaklaştırmış ve modernizasyon kavramı tamamen Batılılaşma olarak kabul edilmiştir. Cumhuriyet elitlerinin bu algıyı bir ideoloji haline getirmesiyle de nüfusunun çoğu toprağa bağlı, gelenekçi bir yapıya sahip Türk toplumunda, genel anlamda bir bocalama oluşmuş ve aristokrasi ile halk arasındaki uçurum daha da artmıştır. Ortaya konan uygulamalar, çağdaşlaşma süreci boyunca asla vazgeçilemez olan lâiklik merkezli bir karakter taşımıştır. Dolayısıyla modernizasyon sürecindeki bir Türk toplumu için millî, mukaddes değerler ve sahip olunan köklü geleneğin yeni bir şekle büründürülmesi fikri, Atatürk zamanında kademeli bir şekilde yapılandırılırken, Milli Şef yönetiminin tüm dönemi için bir prensip haline getirilmiştir. Bu prensip, toplumun büyük bir kesiminde iktidara yönelik zamanla azalan teveccühün tamamen silinmesinde önemli derecede etkili olmuştur. Özellikle İnönü’lü Tek-Parti döneminde, Türk toplumuna uygun görülen Greko-Romen kültür kalıbı, gelenekçi toplumda azımsanamayacak kadar bir tepki meydana getirmiş ve bu tepki, toplumun maddî sıkıntılarının giderileceğine olan inancın yanında, manevî alandaki boşluğunun da doldurulacağı düşüncesiyle yeni bir iktidara (Demokrat Parti) zemin hazırlamıştır. Osmanlı’nın son yüzyılında artık kesinlik kazanan ve Cumhuriyet döneminde hızlı bir şekilde kendini gösteren modernleşme, Batılılaşma ile özdeşleştirilen bir kavram olmuştur. Bu algı, Türk toplumunun Doğu-Batı kültürleri arasında bir çıkmaza düşmesine ve günümüzde de bu çelişkilerden kendisini kurtaramamasına bir sebep teşkil etmiştir. Çalışmanın sonucunda; Konya’da sosyal hayatın dönüşümünde 1935-1942 yılları arasındaki sürecin bir yönüyle önemli bir zaman dilimini ifade ettiği bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca, Tek-Parti yönetiminin sosyo-kültürel programlarının, Konya’da -özellikle merkezde- hızlı bir dönüşüm meydana getirdiği, faaliyetlerin, Halkevi bünyesinde planlı bir şekilde yürütüldüğü, çoğu kez yardım amaçlı yapılan faaliyetlerin, Batı’yı işaret eden etkinlikleri topluma benimsetmek gibi başka bir görevi de üstlendiği sonuçlarına da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: