Özet:

Anlama, bireyin zihinsel işlevlerini kullanarak dinleme ve okuma gibi dil becerileri aracılığıyla bilgi edinme sürecidir. Kökeni kelime bilgisine dayanan bu süreç, öğrencilerin dinleme sonrası hatırladıklarını kendi kelimeleri ile ifade ettiklerinde anlatım becerisine dönüşür. Bu araştırmanın amacı ilkokul öğrencilerinin kelime bilgisi ve anlama becerilerinin anlatım becerileri üzerindeki rolünü farklı modeller aracılığıyla test etmektir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu ilkokul 4. sınıfta öğrenim gören 286 öğrenci oluşturmaktadır. Kelime bilgisi ve dinlediğini anlama becerisi bağımlı, dinlediğini yazılı ve sözlü anlatma becerisi bağımsız değişkenler olarak ele alınmıştır. Kelime bilgisi nicelik ve derinlik olarak iki boyutta ele alınarak farklı yol analizi denemeleri yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında pozitif ve orta düzeyde anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Ayrıca dinlediğini anlama ve kelime bilgisinin derinliği bağımsız değişkenleri ile oluşturulan birinci yol model kabul edilebilir uyum değerleri göstermiştir ve bağımlı değişkendeki varyansın %37’sini açıklamaktadır. Üçüncü olarak dinlediğini anlama ve kelime bilgisinin niceliği bağımsız değişkenleri ile oluşturulan ikinci yol model kısmen kabul edilebilir uyum değerleri göstermiş ve bağımlı değişkendeki varyansın %47’sini açıklasa da teorik olarak belirlenen model örneklem verisine uymamıştır. Bu durum anlama becerileri ile birlikte kelime bilgisinin niceliği ve derinliğinin anlatım becerileri üzerindeki rolünün önemli bir kanıtı olarak bilinen kelimelerin sayısı ve bu kelimelerin ne kadar iyi bilinerek kullanıldığı ayrımının ilkokul düzeyinde göstergesidir.

Anahtar Kelimeler: