Özet:

Söz varlığı ögeleri arasında önemli bir yer teşkil eden deyimler ve atasözleri, bir milletin hayat deneyimleri, yaşama bakışları ve onu algılayış biçimleri hakkında bilgi verir. Atasözleri, yılların süzgecinden geçmiş deneyimler olarak karşımıza çıkarlar. Deyimler ise, bir yandan sözün işlenmiş biçimleri olarak değer taşırken bir yandan da karşılaşılan durumlar ve davranışları dilin bütün anlatım olanaklarından yararlanarak çekici ve etkili bir biçimde ifade etmeleriyle dile zenginlik katmaktadırlar. Bu çalışmada, bir nevi mecmua özelliği gösteren Dâfi’ü’l-hüzn adlı eserde geçen atasözleri ve deyimler ele alınmıştır. İçinde farklı eserlerden derlenmiş birçok bölüm bulunan bu kitapta yer alan atasözü ve deyimler incelenirken günümüzde aynı biçim ya da anlamda olan kullanımlar ve varsa, anlam farklılaşmaları da belirtilmiştir. Ayrıca ele alınan her deyim ve atasözü için onları tanıklayan birer örneğe de yer verilmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda ele alınan metinde 6 adet atasözü ve yaklaşık 378 adet deyim tespit edilmiştir. Bu deyim ve atasözlerinden bazılarının günümüzde hâlen yaşadığı ve bazılarının ise anlam olarak farklılaştığı ya da birtakım küçük anlamsal nüanslarla kullanılmaya devam ettiği görülmüştür. Bunun yanı sıra, organ adları, akıl ve gönül/hatır sözcükleriyle oluşturulan deyimlerin çokluğu da dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler: