Abstract:

Hayvanlar için evcilleştirilme sırası genellikle şöyle düşünülmektedir: Köpek muhtemelen ilk evcilleştirilen hayvanlardandı. İkinci grupta evcilleştirilenler vahşi halleri insanlar gibi mevsimsel göçler sürdüren göçebe hayvanlardı (koyun, keçi, rengeyiği). Üçüncü grup, tarımla birlikte gelen yerleşik hayat ile evcilleştirilmiş sığır gibi hayvanlardı. Dördüncü grup ulaşım aracı olarak evcilleştirilenlerdi (eşek, yaban eşeği, deve, at). At ve deve insan kullanımına en son giren hayvanlar olmuştur. Keçi ve koyunun evcilleştirilmesi radyokarbon tarihleme yöntemi ile M.Ö. 6.000'lere atfedilmektedir. At, tapir, gergedan, fil, domuz, deve ve primatların da içinde olduğu memeli hayvanların çoğu, ilk kez Erken Eosende 10 kg.dan daha küçük hayvanlar olarak ortaya çıkmışlardır. Dünyanın bugünkü biçimini almaya başladığı Miyosen’de memeli çeşitliliği zirveye ulaşır. Avrupa-Asya, Asya-Afrika ve Asya-Kuzey Amerika Kıtaları arasında hayvan göçleri yaşanır. Orta ve Geç Miyosen dönemde, Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki memeli göç yollarının uğrak yeri Anadolu'dur. Evcilleştirme sürecinde farklı yabani otobur hayvandan başarılı bir şekilde evcilleştirip yetiştirilenlerin sayısı keçi, koyun, domuz, inek, at, eşek, deve, sığır, lama, ren geyiği ve yak olmak üzere sınırlı olmuştur. Tarihte ilk defa deveyi Güney Arabistan, Socotra ve Afrikalı toplumlar süt veren bir hayvan ve servet unsuru olarak yetiştirmişlerdir. Kuzey Afrika’da deve, diğer bölgelerden farklı olarak, tarla sürme ve arabaları çekmede de kullanılmakla birlikte, ilk dönemlerde develer yük hayvanı olarak çok az kullanılmışlar, binek hayvanı olarak ise hiç kullanılmamışlardır. Develerin binek hayvanı olarak kullanılması yeni ve kullanışlı eyerlerin imalatıyla daha sonra mümkün olabilmiştir. Arabistan, Suriye, Mısır ve Afrika da daha çok tek hörgüçlü develer bulunmaktaydı. Arkeolojik verilere göre iki hörgüçlü deve ilk defa, günümüzde İran ile Türkmenistan sınırını oluşturan Horasan bölgesinde evcilleştirilmiştir. Buralarda bu tür devenin varlığı M.Ö.3000-2500 yıllarına kadar gitmektedir. Anadolu’da devenin çoğalması; Türkler tarafından fethedildikten sonra özellikle de Kuzey Suriye’de yer alan deve yetiştiren bölgelerle ekonomik bağlantıların artmasıyla başlamıştır.

Keywords: