Özet:

Bu çalışmada Türk edebiyatının ilk romanlarına beden ve kişilik ilişkileri açısından bakılmaktadır. Bu romanlarda anlatıcılar (yazarlar), bedensel özellik- lerle kişilik arasında ilişkiler kurmakta ve genel olarak kötüleri (örneğin İntibah’taki Abdullah Efendi, Sergüzeşt’teki esirci Hacı Ömer) çirkin olarak tasvir etmektedirler. Fakat romandaki görevleri yoldan çıkarmak olan kadınların (örneğin İntibah’taki Mehpeyker; Araba Sevdası’ndaki Periveş) hem güzel hem kötü ol- dukları da görülmektedir. Fakat iyi huylu ve merhametli olanlar (örneğin İntibah’taki Dilaşup, Felatun Bey ve Rakım Efendi’deki Canan, Sergüzeşt’teki Dilber), yüzlerindeki hâle ve davranışlarındaki masumiyet ile öne çıkarlar ve daima güzeldirler ya da en azından çirkin olduklarına dair bir tasvir bulunmaz. Safderun, taklitçi ve mirasyedi beyler (Felatun Bey ve Rakım Efendi’deki Felatun Bey ile Ara- ba Sevdası’ndaki Bihruz Bey), giyinişlerindeki tuhaflıklarla öne çıktıkları gibi, bedensel uyumsuzluklarıyla da dikkat çekerler. Olumlu ve olumsuz tipler çevresindeki tasvirlerin farklı romanlarda benzer özellikler göstermesi, dönem aydınlarının beden ve kişilik arasındaki ilişkileri benzer şekilde algıladıklarını gösterir. Bu açıdan yaklaşılırsa, Tanzimat romancısının beden ve kişilik ilişkilendirmesinin kültürel kökleri üzerine yapılacak kapsamlı bir araştırmanın önemli sonuçlara götüreceği düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler: