Özet:

Sigorta şirketlerinin yükümlülüklerini yerine getirebilmek için güçlü bir finansal yapıya ihtiyaçları vardır. Finansal yeterliliğin ölçülmesinde sermaye yeterliliğine ilişkin oranlar, aktif kalitesi ve likiditeye ilişkin oranlar, faaliyet oranları, karlılık oranları değerlendirilmektedir. Finansal oran analizi şirketlerin göreli etkinliklerinin değerlendirilmesi için çok yaygın kullanılan bir analitik araçtır. Finansal oran analizinde şirketlerin bir çıktısının bir girdisine oranı alınarak göreli etkinlik ölçümü yapılırken, hesaplanan çok sayıda oranın ağırlıklı toplamı olarak alınabilecek tek bir ölçü belirlemek gerekmektedir. Bu noktada farklı oranların ağırlıklarının belirlenmesi ihtiyacı doğmaktadır. Pakkar (2014a), Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yardımıyla bu ağırlıkların belirlenmesine ilişkin bir yöntem önermiştir. Bu yöntemde değerlendirmeye alınan finansal oranlar normalleştirilerek girdisi olmayan VZA modelinde çıktı olarak kullanılmıştır. Orana dayalı bu VZA modelinden her bir şirketin etkinliği hesaplandıktan sonra her bir karar verme birimi için minimum etkinlik kaybı ile çıktı oranlarının ağırlıkları elde edilmiştir. Daha sonra AHS ile uzman görüşü yardımıyla belirlenen oranlar ve oranların kategorilerine ilişkin öncelikli ağırlıklar, maksimum etkinlik kaybının ve çıktı oranlarının ağırlıklarının bulunması için modelde (ağırlıkların sınırlandırılmasında) kullanılmıştır. Son olarak, her bir şirketin performansı, çıktı oranlarının öncelikli ağırlıklarına göreli yakınlığı açısından değerlendirilmiştir. Bu amaçla geliştirilen parametrik hedef programlama modeli ile tanımlanmış etkinlik kaybı aralığında parametre değeri arttırılarak karar vericinin istediği hedefe ne kadar ulaşabileceği belirlenmiştir. Bu çalışmada ise Pakkar (2014a)’ın yaklaşımından faydalanılarak Türkiye’de faaliyet göstermekte olan hayat dışı sigorta şirketleri incelenmiştir. Verisine ulaşılabilen 8 adet hayat dışı sigorta şirketi 4 kategorideki 14 finansal orana ilişkin değerlendirilmiştir. Yöntemin farklı uzman görüşlerinden nasıl etkilendiğini görebilmek amacıyla iki uzmandan faydalanılmıştır. İki farklı uzmanın finansal oranlara dayalı oluşturdukları karşılaştırma matrisleriyle yapılan analizlerde finansal oranlar açısından Ziraat Sigorta ve Liberty Sigorta en etkin iki şirket olarak bulunmuştur. Etkinlik sıralamasında son iki sırayı ise Sompo Japan Sigorta ve Güneş Sigorta almıştır. Böylece iki uzman görüşüne göre en etkin ilk iki şirket aynı kalırken sadece sırası değişmiştir. Etkinlik sıralamasında son iki sırada yer alan şirketler ve sıraları değişmemiştir. Ayrıca tanımlanmış etkinlik kaybı (?) değerleri değiştirilerek şirketlerin sıralamalarının nasıl değişeceği de gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: