Özet:

Kur’ân, İslâm’ın kutsal metni ve ilahi hitabın ete kemiğe bürünmüş halidir. İslâm kültür havzasında Resulullah’ın vefatından sonra başlayan Kur’ân’ı anlama çabaları tarih boyunca sürmüştür. Bu çabalar özünde, metinde var olduğu düşünülen ilahi emirleri, manaları bulup çıkarmaya yöneliktir. Ancak şurası da bir gerçektir ki her anlama çabası nihayetinde belli bir uzamda ve kültürel atmosferde gerçekleşmektedir. Anlam arayışının en önemli saiki siyasi / itikadi mücadelelerdir. Çünkü İslâm dünyasında siyasi olan şeyler itikadi, itikadi olan şeylerse siyasidir. Dolayısıyla geçmişten günümüze aktarılan her tefsir aslında metnin bize ulaşmasını engellemekte ve mana üzerindeki tortunun giderilme çabasını da beraberinde getirmektedir. Bu makale, dinin tamamlanması ile ilgili olarak temel referans kabul edilen bir ayetin (Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim ve sizin üzerinizdeki nimetimi tamamladım. Sizin için din olarak İslâm’ı seçtim. Mâide 5/3) yorumu ve bu yorumda etkili olan zihniyetler / mezheplerin bu ifadeden anladıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu manada ilk bölümde ayetin ve ayetin ilişkili olduğu ayet grubunun nerede, ne zaman, hangi olayla / kişilerle ilgili olduğu tespit edilecektir. Akabinde ayetlerin ihtiva ettiği manalar, bağlam gözetilerek ifade edilmeye çalışılacaktır. Müfessirlerin anılan konulardaki görüşlerinin farklılaşmasının nedenleri ve bunların söz konusu fikirlere yansımalarına da işaret edilecektir. Çalışmamızda dinin ne olduğuna dair bir içerik saptaması yapılmayacaktır. Sadece ve sadece belli anlam dünyalarının paydaşı olan bu müfessirlerin fikirlerinin analizi yapılmaya çalışılacaktır. Bu noktada ayetin muhtevasının bir manaya delalet ettiği kabul edilecek ve kesinlikle çok anlamlılık gibi bir ön kabul benimsenmeyecektir. İslâm düşünce tarihini çevreleyen ve olayların nasıl görüleceği ve ne şekilde anlamlandırılacağına dair bize bir anlam haritası sunan birtakım zihniyetler ve belli yaklaşım biçimleri olduğu muhakkaktır. İkinci bölümde işte bu zihniyetler esas alınarak söz konusu zihniyetleri temsil eden ve belli bir mezhebi aidiyeti olan alimlerin görüşleri, görüşlerinin ana parametrelerine atıflar yapılarak verilecektir. Bu amaçla ilk olarak ortak bir dünya görüşünü paylaşan ancak itikadi / siyasi olarak birbiriyle muhalif olan Sünni (Ehl-i Hadis ve Ehl-i Rey), Mutezilî düşüncenin yaklaşımları göz önüne serilecektir. Daha sonra İslam dünyasında siyasi / karizmatik / liderci zihniyetin en önemli temsilcisi olan Şia’nın özellikle velayet eksenli yaklaşımı kendi kaynaklarından hareketle ortaya konulacaktır. Şiiliğin Ahbari - Usuli biçimindeki fikri ayrışmasının yol açtığı farklı görüşlerin yorumlar üzerindeki etkisine işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler: