Özet:

İslam dünyasında manzum biçimde eser kaleme alınması yaygın bir gelenek olmuş ve bu yolla yüzlerce eser yazılmış, buna fetvâlar da dâhil olmuştur. Osmanlı’da fetvâların da manzum biçimde verilmesi Türk edebiyatının özgün bir türe kavuşmasına da vesile olmuştur. Manzum fetvâlar belli bir tertip ve muhteva üzerine yazılmış, genellikle kıta nazım şekliyle ve cedid bahrinden 11’li hece kalıbı kullanılmış ve sonlarında da fetvâyı verenin imzası bulunmuştur. Osmanlı döneminde daha çok 16-17. yüzyıllarda görülen manzum fetvâlardan şu ana kadar tespit edilenlerin sayısı 100 civarında olup bunların toplam beyit sayısı ise 942 civarındadır. Bu fetvâların büyük bir kısmı Türkçe olup içlerinde Arapça ve Farsça verilenler de vardır. Tespit edilen 102 manzum fetvânın 83’ü Türkçe, 15’i Arapça, 4’ü de Farsçadır. 16. yüzyılda Osmanlı’nın büyük şeyhülislamlarından olan Ebussuud Efendi hem verdiği manzum fetvâların çokluğu hem de bu fetvâları üç ayrı dilde de vermiş bir isim olarak öne çıkmış, ayrıca fetvâlarında sıkça nükte ve espriler yapıp bazen de tek mısra veya cümlecikle muamma türü cevaplar vermiştir. Osmanlı’da tespit edilen dört adet Farsça manzum fetvânın ikisinin hem suali hem de cevabı Farsça olup ikisinin ise sualinde Farsça beyitler bulunmaktadır. Bu fetvâların üçü Ebussuud Efendi tarafından verilmiş olup birinin ise yazarı meçhuldür. Bu makalede Osmanlı’da şu ana dek tespit edilen Farsça manzum fetvâlar tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler: