Özet:

Sanatın Toplumsal Tarihi adlı, siyasi düşünce sistemlerinin sanattaki tezahürlerini anlatan, romantizmle liberalizm irtibatına geniş yer veren ve romantizminçok müzikte teşhis edildiğini belirten değerli eserinde Arnold Hauser, Ortega Y. Gasset’in bir ifadesini tekrarlıyor: “İnsanın doğası diye bir şey yoktur; mühim olan onun geçmişidir.” Giovanni Sartori’den, Albert Camus’un “ Nietsche’den sonra Avrupa’dakibüyük yazar” dediğini ve Amerika’da yanlış okunduğunu öğrendiğimiz Ortega Y. Gasset’in İngilizce adı The Revolt of the Masses olan, 1930’da yazılmış ünlü eserinin tercümeleri Türkiye’de 1968 ve 1996’da yayınlandı. Türkiye’nin siyasi-ideolojik konjonktürüne göre eserin 1968’de yazılmayan, 1996’da Kitlelerin İsyanı adıyla yayınlanan tercümesinde yer alan paragrafındaki ‘liberalizme övgü’ cümleleri şöyle: “Müşterek hayat uğrundaulvi gayretlerini temsil eden siyasi doktrin liberal demokrasidir. Nihai gayesi itibariyle bir kimsenin komşusunu göz önünde bulundurması gerektiğini anlatır. Liberalizm kadiri mutlak olmasına rağmen kendini sınırlayan ve kendi pahasına da olsa yönettiği devlette kuvvetli çoğunluk gibi düşünmeyen ve hissetmeyenler için de yer ayıran siyasi haklar prensibidir. Liberalizm cömertliğin yüce bir şeklidir. Çoğunluğun azınlıklara tanıdığı haktır ve bundan böyle bu gezegende işitilenasil bir çağrıdır. Düşmanla birlikte, daha ötesi, zayıf olan bir düşmanla birlikte yaşamak azmini ilan eder. Beşeri yaratıkların böylesine asil, böylesine paradoksal, böylesine rafine, böylesine gayrı-tabii bir duruma erişmeleri inanılmaz bir şeydi. Aynı beşeriyetin onu hemen terk etmek niyetinde görünmesine de işte bunun için hayret edilmez.”

Anahtar Kelimeler: