Özet:

Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasısonucu ortaya çıkan şehir devletleri içerisinde en batıda yer alanıTabal idi. Asur kaynaklarıve hiyeroglif yazıtların dağılım sahalarından hareketle, ülkenin coğrafî sınırlarının doğuda Malatya ve Gürün’den, batıda Tuz Gölü’ne; kuzeyde Kızılırmak’tan, güneyde Toroslara kadar uzandığıanlaşılmaktadır. Tabal Ülkesi’nin yayılım sahası; dağları, ovaları, akarsularıve gölleriyle coğrafî bir çeşitliliğe sahiptir. Söz konusu çeşitliliğe paralel olarak ülkede kültürel ve politik bir çeşitliliğin olduğu da anlaşılmaktadır. Birçok küçük devletten oluşan Tabal’ın, idarî sınırlarıise sıklıkla değişmiştir. Asur kaynaklarında Tabal adına ilk kez III. Salmanassar döneminde M.Ö. 858-827 rastlanmaktadır. Bu Asur kralızamanında ülkenin çok sayıda yerel krallıktan oluşmuşbir konfederasyon olduğu anlaşılıyor. Tabal’ın birleşik krallıklardan oluşan politik yapısı, III. Tiglatpileser zamanı M.Ö. 745-727 Asur kaynaklarıtarafından da doğrulanmaktadır. III. Tiglatpileser’in M.Ö. 738 yılıannallerinden öğrenildiğine göre Uassurme Wasusarmas ile birlikte, yine Tabal ile ilgili krallar olan Ushitti, Urballa, Tuhamme ve Urimme Asur’un yönetimi altında olup, vergi vermektedir. Aynızamanda bu krallar, Topada’da yazıtlarıele geçmişTabal’ın “Büyük Kralı” Wasusarmas’a bağlılıklarınıbildirmişlerdir. Öte yandan II. Sargon M.Ö. 722-705 ’un M.Ö. 710-709’da Kilikya valisine yazmışolduğu mektupta geçen Muşki’li Mita ilgili bilgiler, dolaylıolarak Tabal Bölgesi olaylarına da ışık tutmaktadır. Mektupta o zamana kadar düşmanca bir tavır sergileyen Mita’nın Asur’a yakınlaşmak amacıyla adımlar attığıbildirilir. Mektubun Tabal ile ilgili bölümünden ülkenin bir konfederasyon olduğu ve krallar arasında hiyerarşik bir politik teşkilatlanmanın olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca Tabal sınırlarıiçerisinde bulunan hiyeroglif yazıtlar da bölgede bağımlıkralların varlığınıdoğrulamaktadırlar. Söz konusu yazıtlarda Tabal yerel krallarından bazıları, daha güçlü olan yerli bir krala bağlıolarak hareket ettiklerini anlatıyorlar. İşte bu makalenin amacı, Asur kaynaklarıve hiyeroglif yazıtlar ışığında Tabal Ülkesi’nin politik yapısıve yerel güçlerin rolünü gözler önüne sermektir. Bu şekliyle çalışma, Tabal’ın M.Ö. IX. Yüzyıl sonlarından M.Ö. VII. Yüzyıl ortalarına kadar olan tarihi konusunda genel bir değerlendirmeyi de içermektedir.

Anahtar Kelimeler: