Özet:

Hadisle amel, hadisin Hz. Peygamber’e aidiyyetini tasdik, hadisin ahkâmına uymak ve bu hadisten hüküm çıkarmayı ifade eder. Bu sebeple ma’mûlun bih kavramı sıhhatten farklıdır. Çünkü hadisin sıhhati, sened ve metinle ilgili/ilişkili konuları ifade etmektedir. Tashihu’l-hadisin amacı, bu hadisi ma’mül bih durumuna/konumuna getirmektir. Hadisle amel ise hadisin sıhhat araştırmasını aşan bir konudur. Hadisle amel, muhaddisler, fakihler ve selef ulemasına göre önemli bir konu olup; klasik dönem kitaplarında dikkate değer bir biçimde yer almaktadır. Örneğin Tirmizi’ye göre hadisle amel, hadisi tercih sebeplerinin en önemlilerinden biridir. Nitekim Tirmizi, Sünen’ini ma’mül bih hadislerden oluşturmakta ve kitabında yer alan iki hadis haricindeki tüm hadislerin ‘ma’mül bih’ olduğunu dile getirmektedir. Muhaddisler ve fukahaya göre sahîh hadis, ma’mül bih; zayıf hadis ise kendisinden hüküm çıkarılmayan ve sadece fedailü’l-a’mâl konusunda kendisiyle amel edilebilen merdûd hadistir. Ancak bu kaide bazı istisnaları içermektedir. Nitekim bazı hadisler gayr-i ma’mül bih olabilir. Ancak bu tür hadislere uydurma (yalan) denmez. Bu durumun aksine zayıf hadis ma’mül bih olabilir. Bu iki istisnai durumun da hadis kitaplarında örnekleri vardır. Ancak “sahih gayr-i ma’mül bih hadis” ile “zayıf ma’mül bih hadis” bir araya geldiğinde hangisi tercih edilmelidir? Bu çalışma mevzubahis tercihin kapsamını incelemektedir. Bu konu muhaddislerin hadis usulüne dair kitaplarında doğrudan yer almamaktadır. Ancak onların görüşleri, usul ve diğer konulara dair kitaplarında yaptıkları tahliller aracılığıyla bilinmektedir. Biz de bu çalışmada bahsi edilen konuyu Tirmizi örneğinde inceledik. Tirmizi öncelikle namazları cem’ (birleştirme) konusunda sıhhatinde ihtilaf olmayan sahih bir hadis zikretmekte; ancak bu hadisin gayr-i ma’mül bih olduğunu açıklamaktadır. Sonrasında zayıf olduğu konusunda ittifak edilen başka bir hadis aktarmaktadır. Ancak bu hadis önceki sahih hadis ile çelişmekte ve Tirmizi, ulemaya göre bu zayıf hadisin ma’mül bih olduğunu dile getirmektedir. Tirmizi’nin örneği herhangi bir sebep olmaksızın namazları cem’in hükmü ve amelle desteklenmiş zayıf hadisin tercihi konularını içermektedir. Bu çalışma, amelle desteklenmiş hadisin tercihi konusunda muhaddislerin yöntemini takip etmekte ve onların sözlerini tahlil etmek suretiyle muhaddislerin kanaatlerine ulaşmayı hedeflemektedir. Araştırmada meselenin fıkhî boyutu ve amelle desteklenmiş zayıf hadisi tercih hakkındaki görüşleri delilleriyle birlikte açıkladık. Araştırmamızın giriş bölümünde hadisle amelin anlamını, önemini ve bu konudaki temel kaideyi istisnalarıyla birlikte zikretmeyi de ihmal etmedik.

Anahtar Kelimeler: