Özet:

Bu çalışma özellikle 2009 yılından itibaren AB’nin Rusya’ya karşı geliştirdiği enerji politikalarında ne derece liberal veya realist dünya tasavvuru ile hareket ettiği sorusuna cevap aramaktadır. AB’nin enerji politikaları salt neoliberal veya neorealist yönelimle açıklanamayacak kadar karmaşık mekanizmaları kapsamaktadır.  Bu bağlamda çalışmanın temel hipotezi, AB’nin Rusya’ya karşı benimsediği enerji politikalarını en iyi açıklayacak kavramın liberal merkantilizm olduğu görüşüne dayanmaktadır. Genel anlamda AB’nin Rusya’ya yönelik uyguladığı dış politikanın neoliberalist yönelimler çerçevesinde şekillenmektedir. Bununla birlikte, AB’nin enerji güvenliği sorunsalına tamamen neoliberal yaklaşmadığını söylemek mümkündür. Esasında AB Rusya’ya yönelik enerji politikalarını oluştururken, merkantilist/realist temeldeki ekonomik güç unsurlarını da göz ardı etmemektedir. Çalışmada AB’nin Rusya özelinde uyguladığı liberal merkantilist yaklaşımlar, düzenleyici ve ekonomik güç kavramlarıyla açıklanmaktadır. AB enerji politikası bağlamında düzenleyici güç liberal merkantilist yaklaşımın liberal özünü ifade ederken, ekonomik güç ilgili stratejinin realist yüzünü yansıtmaktadır. 2009 yılından itibaren, AB’nin enerji politikasında liberal merkantilist yaklaşımın etkisi daha açık bir şekilde kendini göstermeye başlamıştır. Bu bağlamda ilgili çalışmada özellikle AB tarafından 2009 yılında kabul edilen ve yürürlüğe giren Üçüncü Enerji Paketi’nin AB’nin Rusya’ya karşı izlediği enerji politikalarında önemli bir dönüşüme işaret ettiği vurgulanmıştır. AB’nin enerji politikası bu tarihten itibaren liberal özünü korumakla beraber realist güç unsurlarını belirgin ölçüde ihtiva etmeye başlamıştır. Çalışmada gerek AB’nin ilgili enerji paketinde yer alan ‘’hizmetlerin ayrıştırılması’’ ve ‘’varış maddesi’’ ibareleri, gerekse 2012 yılındaki Rusya’nın Güney Akım doğal gaz boru hattı projesindeki jeopolitik hamlelerine karşı aldığı önlemler, AB enerji pazarında liberal temelde tekelleşmeyi önleyici düzenleyici güç uygulamaları olarak tanımlanmıştır. Ancak pakette yer alan Gazprom Maddesi (Gazprom Clause), ve daha sonraları oluşturulan NABUCCO projesi, Güney Gaz Koridoru, Enerji Birliği gibi diğer girişimlerin ise AB’nin ekonomik güç temelinde Rusya’ya karşı giriştiği politik ve jeopolitik hamleleri olduğu ifade edilmiştir. Aktörlerin enerji ilişkileri kötüleşmekle birlikte, AB enerji sorunsalı üzerinden AB-Rusya ilişkilerini güvenlikleştirmemeye azami özen göstermiştir. Bu dönemde düzenleyici güç ve ekonomik güç unsurları birlikte kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: