Özet:

Serbest ticaretin yükselişini küreselleşmenin ve teknolojik gelişmelerin desteklemesiyle döviz kurlarının önemi giderek artmıştır. Esnek kur sistemlerinde döviz kurunun dış ticaret hacmine ve dolayısıyla toplam üretime etki etmesi beklenmektedir. Bu kapsamda ekonomi politikası uygulamalarında döviz kurunun dış ticaretle ilişkisinin anlaşılabilmesi önemlidir. Çalışmanın amacı, seçilmiş ülkelerde döviz kuru ve dış ticaret hacimleri arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesiyle literatüre katkı sağlanmasıdır. Bu doğrultuda 2020 yılında en fazla dış ticaret açığı veren sekiz ülkenin (ABD, İngiltere, Hindistan, Fransa, Türkiye, Mısır, Filipinler ve Pakistan) reel efektif döviz kuru (REDK) ile ithalat ve ihracat hacimleri arasındaki ilişki, Ocak 2003–Ocak 2022 döneminde aylık veriler kullanılarak tahmin edilmiştir. Analize döviz kurunu temsilen REDK’nın dahil edilmesiyle dış ticarette önemli belirleyiciler olan yurtiçi fiyatlar ile ticaret yapılan ülkelerdeki fiyatlar da değerlendirilmiştir. Analiz yöntemi tercihinde ülkelerin heterojen yapıları ve seriler arasındaki yatay kesit bağımlılık dikkate alınmıştır. Serilerin özellikleriyle uyumlu olan yeni nesil ekonometrik yöntemlerin kullanıldığı analizde sırasıyla CADF ve CIPS birim kök testleri, ardından Westerlund (2008) Durbin-Hausman Eşbütünleşme Testi, devamında Pesaran’ın (2006) geliştirdiği Ortak İlişkili Etkiler (CCE) Tahmincisi ile Emirmahmutoğlu ve Köse’nin geliştirdiği (2011) Panel Nedensellik Testi uygulanmıştır. Analiz bulguları şu şekilde sıralanmıştır. Eşbütünleşme Testi sonuçlarına göre analize dahil edilen ülkelerin tamamında REDK, ithalat ve ihracat hacmi arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Ardından modellerin uzun dönem katsayıları tahmin edilmiştir. CCE tahmin bulgularına göre ihracat hacmi uzun dönemde REDK’dan negatif, ithalat ve ihracat hacimleri ise birbirlerinden pozitif yönde etkilenmişlerdir. Panel Nedensellik Testi'nin Panel Fisher test istatistiği sonuçlarına göre, ihracat hacmi ve REDK arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. REDK ile dış ticaret hacimleri arasındaki ilişkilerin kısa dönemde çift yönlü olması değişkenler arasındaki etkileşimin döngüsel olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: