Özet:

İslam, siyaset ve devlet ilişkisinin nasıl kurulması gerektiği modern İslam düşüncesinin iki asırdır tartışageldiği ve hâlen sıcaklığını koruyan kritik sorulardan biri. Islam and the Secular State: Negotiating the Future of Shari’a başlıklı kitabında Abdullahi An-Na’im bu soruya bir cevap geliştirerek Rawlscu siyasal liberalizm ve seküler devlet çerçevesinde Şeriat’ın devletten ayrılıp siyasete ve kamu hayatına dâhil edilebilmesini öngören bir model teklif ediyor. Bu makale An-Na’im’in teklifinin eleştirel bir değerlendirmesini sunuyor. Bu bağlamda AnNa’im’in yaslandığı kamusal akıl kavramının siyasetin alanını daralttığını, tarafsız bir hakem olarak kurguladığı seküler devleti “doğru” dinin sınırlarını ve formunu belirlemekle görevlendirerek paradoksal biçimde devletin din ve toplum üzerindeki egemenliğini pekiştirdiğini, ve salt bir mekanizma olarak kurguladığı siyasal liberalizmin kendisiyle mutabık bir Şeriat tasavvuru ve onu benimsemiş bir özne üretebilmek için kaçınılmaz olarak felsefi liberalizme yaslandığını iddia ediyor. Bunun yanı sıra An-Na’im’in anayasacılık ve vatandaşlık gibi kurumların seküler bir devleti gerektirdiği şeklindeki tezini temellendiremediğini, insan hakları kavramının liberal yorumu ile Şeriat arasında kurduğu hiyerarşik ilişkinin kendi içinde çelişkili olduğunu öne sürüyor. Bu paradokslara işaret ettikten sonra makale An-Na’im’in dayandığı kültürel tercüme siyasetinin ve onun liberal küresel yönetişimin iktidar yapılarıyla kurduğu ilişki biçiminin eleştirel bir okumasını geliştiriyor. Bu bölümde, An-Na’im’in gelenekler arası bir müzakere yürütmek yerine İslam geleneğini ve Şeriat’ı liberalizme uyarlamayı tercih ettiğini ve bunu yaparken küresel güç ilişkilerini pozitif bir zemin olarak benimsediğini göstermeye çalışıyor. Şeriat’ın geleceğini liberal demokrasiyi referans alarak müzakere eden An-Na’im’in İslam geleneğini referans alarak liberalizmi müzakere etme imkânını değerlendiremediğini savunuyor. Bunun ardından makale İslam’ın devlet ve siyasetle ilişkisini farklı bir şekilde kurgulayan bir örnek olarak Talal Asad’ın babası Muhammad Asad’ın The Principals of State and Government in Islam başlıklı kitabına yönelttiği eleştirel okumayı AnNa’im’in teklifiyle mukayeseli olarak tahlil ediyor. AnNa’im’le paralel olarak İslam devleti kavramını eleştiren ve devletle siyaset arasında bir ayrım yaparak İslam’ı siyasetin alanına yerleştiren Asad’ın, An-Na’im’in aksine İslam geleneğini liberalizmin kamusal akıl, insan hakları ve seküler devlet kurgularının yedeğine koymadığını ve mevcut iktidar ilişkilerinin eleştirisini geliştirerek İslam’ı kamusal hayata dâhil eden bir siyasal kavrayışın ipuçlarını sunduğunu dile getiriyor. Bu anlamda hem siyasal liberalizmin seküler devletinin hem de İslamcılığın İslam devleti kurgusunun ötesine geçtiğini savunuyor. Makale siyasal liberalizmin sınırları içinde bir Şeriat öngören AnNa’im’in sonuç olarak liberalizmin şeriatını teyit ettiğini iddia ediyor. An-Na’im’in teklifinin mevcut İslam devleti tecrübelerinin ürettiği adaletsizlikler karşısında daha tercihe şayan olduğunu, fakat bu yaklaşımın İslam düşünce geleneğini liberalizmin yedeğine koymak suretiyle İslam geleneğinin liberalizmin ötesinde ve fakat Aydınlanma ve diğer geleneklerle müzakere içinde özgürlük ve adalet odaklı bir siyasal düşünüş ve mimari geliştirebilmesinin imkânlarını daralttığı sonucuna varıyor

Anahtar Kelimeler: