Abstract:

Bu çalışmada, bugün Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesine bağlı bir kırsal yerleşim birimi olan Ulukale Köyü’nün Osmanlı dönemindeki, idari, demografik ve ekonomik yapısı incelenmiştir. Çalışmada, başlıca kaynaklar olarak Osmanlı arşiv belgeleri kullanılmıştır. 1515 yılında Çemişgezek’le birlikte Osmanlı yönetimine geçen Ulukale Köyü, aynı adla anılan nahiyenin de merkezi olarak, tarihi kalesi, değirmeni, boyahanesi ve hanıyla çevresindeki köylere nazaran daha üstün bir konumdaydı. Buraya Müslüman Türk nüfusun iskânı 1524-1540 yılları arasında gerçekleşmiştir. Fakat onların nereden geldikleri ve hangi aşirete mensup oldukları konusunda kaynaklar-da bir bilgi yoktur. Osmanlı Döneminde Ulukale, tarım ve hayvancılığın ön planda olduğu tipik bir Anadolu yerleşmesi özelliğini taşıyordu. Köyde vergiye konu olan başlıca ürünler, buğday, arpa, darı, üzüm ve pamuktu. Coğrafi yapısının müsait olması sebebiyle köyde hayvancılık da yaygın olarak yapılmaktaydı. Büyük ve küçükbaş hayvanların yanı sıra, arıcılık köyün ekonomik faaliyetleri arasında yer alıyordu. Ancak bugün Ulukale’nin en önemi geçim kaynağını oluşturan dut yetiştiriciliği Osmanlı döneminde pek yaygın değildi. Dolayısıyla bu ürünün köy ekonomisinde ağırlığını hissettirmesi Cumhuriyet Döneminde mümkün olmuştur. Köyde daha önce mevcut olan bağlar ise zamanla ortadan kalkmıştır. Ulukale’nin tarihi yapıları, eski bir kale kalıntısıyla, cami, kilise, çeşme ve Ferruhşad Bey’e ait bir türbeden ibarettir. Fakat çeşme ve yakın zamanda restore edilen Ferruhşad Bey Türbesi haricindeki yapılar bugün harap durumdadır. Köyde Osmanlı döneminde iki defa cami yaptırılmış, bunlardan ilki zamana yenilerek yıkılırken, ikincisi 1994 yılında meydana gelen terör saldırısı sırasında yakılarak harabeye çevrilmiştir. Bugünkü cami ise köyün yeniden kurulduğu alanda inşa edilmiştir ve tarihi bir vasfı yoktur. Bununla birlikte, sarp bir tepenin altında kurulmuş olan köy yerleşmesi de camisiyle birlikte yandığından, eski evlerden geriye pek bir şey kalmamıştır.

Keywords: