Özet:

Şehirler ve özellikle büyükşehirler toplum hayatı ve insanlar için hayati derecede önemlidir. Günümüzde insanların çoğunluğu şehirlerde ve önemli bir bölümü büyükşehirlerde ve bazen büyükşehri de aşan İstanbul, Londra, New York gibi metropolitan şehirlerde yaşamaktadır. Bu noktada özellikle büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlanması ve yönetimi önem taşımaktadır. Tam bu noktada bazı metropolitan nitelikli şehirlerde stratejik planlamanın gerektiği şekilde yapılmaması ve dünyada gelişen yönetim uygulamalarından yararlanılmaması nedeniyle kent sakini insanların hayatında beklenen iyileşmelerin sağlanamaması sorunu ile karşılaşılabilmektedir. Bu sebeple büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlamasının ve stratejik planlarının nasıl yapıldığı ve nasıl yapılması gerektiği sorusu ile karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, bu sorunun çözümüne yönelik olarak büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlamasının ve stratejik planlarının nasıl yapıldığına dair uluslararası örnekler ve rehberler kapsamında büyükşehirlerde ve metropolitan büyükşehirlerde stratejik planlamanın nasıl yapılması gerektiği konusunda kamu yönetimine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmada literatür araştırması ve derleme yöntemi kullanılmıştır. Türkiye’de büyükşehir belediyelerinde stratejik planlama ve stratejik yönetim sistemi yasal ve yönetsel düzenlemeler ışığında ortaya konmuş, Birleşmiş Milletler HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi, Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası düzeyde kentsel planlama ve stratejik planlama yaklaşımları ve standartları ortaya konarak Londra, New York, İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerinin stratejik planlarının incelenmiş, bu şehirlerin stratejik planlarının Birleşmiş Milletlerin yerel yönetimlerde planlama rehberleri ile birlikte karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberinin İstanbul gibi artık dünya çağında metropolitan şehir niteliğindeki şehirler için HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, BM Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi ve Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası nitelikli rehberler de dikkate alınarak diğer belediyelerin stratejik planlarından farklı şekilde bir çerçeve çizilmesi gerektiği, dolayısıyla Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberinde, belediyeler, büyükşehirler ve metropolitan nitelikli özel büyükşehirler için üç farklı boyutta çerçeve çizilmesi ve metropolitan şehir stratejik planlarında Londra şehri örneğinde olduğu gibi bütün kamu kurumlarının ve merkezi yönetimin katılımının ya da görüşü alınmasının dikkate alınması önerilmektedir. Türkiye’de 5 yıllık Seçim dönemi dikkate alındığında stratejik planlar bu döneme uygun olarak hazırlanmakla birlikte yine metropolitan özellikli büyükşehirlerin stratejik plan dönemlerinin daha uzun vadeli trendleri de dikkate alacak şekilde geliştirilmesi önemlidir. Yine 11. Kalkınma Planında şehirleşme konusunda ortaya konan amaç, politika ve tedbirler ile akıllı şehir uygulamaları hayata geçirilmesi önem taşımaktadır. İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerde aynı New York ve Londra şehirlerine benzer şekilde ulaşım, çevre, kalkınma, deprem ve afetle mücadele gibi özel temalı planların da stratejik planla uyumu sağlanmak suretiyle yapılmasının faydalı olacağı, İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerin stratejik planlarının HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, BM Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi ve Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası nitelikli çalışmalarda belirlenen hedefler ve kriterler ile bu çalışmada değerlendirilen New York ve Londra şehirleri ve benzer başka şehirlerin stratejik planlarında belirtilen hedef ve kriterler de dikkate alınarak güncellenmesinde fayda olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: