Özet:

Klâsik Türk edebiyatının teşekkülü ve tekâmülünde Arap ve Fars dillerinin büyük etkisi olmuştur. Bu gelenek içinde yetişen şair ve nasirler önceleri bu dillerde yazılan hem ilmî hem de edebî eserleri tercüme yoluyla özümseme yoluna gitmişler, ardından bu eserlerden aldıkları malzemeleri yerli unsurlarla birleştirerek orjinal eserler kaleme almışlardır. Ancak tarihî seyir içinde bu iki dil önemini hiçbir zaman kaybetmemiş, edebî alanda Farsçayı ilmî alanda ise Arapçayı öğrenmek her zaman ciddi bir ihtiyaç olmuştur. Bu ihtiyaca cevap vermek için zamanla kaynak niteliğinde birçok eser yazılmıştır. Bu eserlerden biri de manzum sözlüklerdir. Dil öğrenimini hem eğlenceli hâle getirmesi hem de öğrenilen kelimelerin hafızadaki kalıcılığını artırması bakımından manzum sözlükler büyük bir ilgi görmüş ve bu tarz sözlüklerin sayısında zamanla önemli bir artış olmuştur. Rumca, Ermenice, Boşnakça gibi farklı diller için yazılmış olanlar olsa da manzum sözlükler, genellikle Arapça-Türkçe veya Farsça-Türkçe şeklinde yazılmıştır. Klâsik Türk edebiyatında yirmiye yakın Arapça-Türkçe manzum sözlüğün varlığı bilinmektedir. Bunlardan biri de bu çalışmamızın mihverini oluşturan ve Visâlî mahlaslı bir şair tarafından 16. yüzyılda yazılmış olan manzum sözlüktür. Şimdilik tek nüshası bulunan bu eser, huruf-ı heca tertibine göre tanzim edilmiş olup 488 beyittir. 1900 civarı Arapça kelimenin Türkçe karşılığı verilen bu manzum sözlük, bir mukaddime ve sözlük bölümünü oluşturan 40 kıt’adan oluşmaktadır. Bu çalışmamızda Lugat-ı Visâlî’nin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak, tanıtımı yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: