Özet:

Alkışlar (dualar/iyi dilekler) ve kargışlar (beddualar/kötü dilekler) en eski dönemlerden günümüze kadar, başta ritüeller, gündelik yaşamdaki çeşitli iletişim biçimleri ve Türk sözlü ve yazılı edebiyat gelenekleri olmak üzere, Türk kültüründe kendisine geniş bir yayılma ve yaşama alanı bulmuştur. Söz konusu iki tür bu bakımdan Türk dilinin, kültürünün ve edebiyatının zenginliklerini ortaya koyan kıymetli malzemeler arasında yer almaktadır. Alkışlar ve kargışlar yalnızca gündelik yaşamda konuşma ve iletişim bağlamlarında kullanılan birer iletişim biçimi olarak değil, başta halk inançları, ritüeller, sözlü ve yazılı edebiyat gelenekleri olmak üzere, diğer pek çok alanında da karşımıza çıkan oldukça kapsamlı ve yayılmacı niteliklere sahiptir. Bu durum, söz konusu bu iki türün Türk kültür tarihindeki görünümlerinin bütünlüklü bir bakış açısıyla incelenmesini zorlaştırmıştır. Bu iki türün dil, kültür ve edebiyat tarihindeki farklı örneklerinin çözümlenmesinde disiplinlerarası yaklaşımların dikkate alınmasının gerekliliği, bu türlerin incelenmesini ve çeşitli yönleriyle değerlendirilmesini güçleştiren diğer başlıca etkenler arasında yer almıştır. Bahsi geçen nedenlerle olsa gerek konunun günümüze kadar gerçekleştirilmiş olan pek çok çalışma içerisinde disiplinlerarası ve bütünlükçü yaklaşımlarla, kapsamlı ve yeterli düzeyde değerlendirilmemiş olduğu görülmektedir. Bütün bunlara bağlı olarak da söz konusu bu iki türle ilgili terim, tanım ve tasnif problemleri henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu çalışmada söz konusu problemlere dönük olarak alkışların ve kargışların terim, tanım ve tasnif problemleri bağlam merkezli bir yaklaşımla ele alınarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: