Özet:

İstanbul Eyüp’te Cami-i Kebîr Caddesi’nde yer alan Siyavuş Paşa Türbesi, Eyüp’ün çini bezemeli iki türbesinden ilkidir. Tezkiretü’l-ebniye’de ve diğer risalelerde Mimar Sinan’ın eserleri arasında zikredilen türbenin kesin yapım tarihi belli olmamakla birlikte, türbeyi çeviren avlu duvarının üzerinde yer alan çeşme ile aynı tarihte, 1582-84 yılları arasında inşa edilmiş olabileceği düşünülmektedir. II. Selim ve Nurbanu Sultan’ın kızları olan Fatma Sultan ile 1574 senesinde evlenen Siyavuş Paşa, eşi ve kendi adına pek çok hayır eseri yaptırmıştır. Enderun’da yetişmiş ve başarılı bir kariyere sahip olan Paşa, 1582, 1585 ve 1592 senelerinde üç kez sadrazamlık makamına getirilmiştir. 1602’de vefat ettiğinde, kendisinden önce ahirete uğurladığı evlatlarının yanına defnedilmiştir. Eyüp’ün en büyük türbesi olan Siyavuş Paşa Türbesi dıştan onaltıgen ve içten sekizgen planlıdır. İçte sivri kemerlerle birbirine bağlanmış olan sekiz payandanın taşıdığı kubbe ile örtülüdür. Avlusunda zaman içerisinde küçük bir hazire oluşmuştur. Türbe’de Siyavuş Paşa’nın ahşap sandukası ile birlikte on bir mezar bulunur. Yapı, inşa edildiği dönem ile çağdaş olan çini bezemeleri ile ön plana çıkmaktadır. Türbede pencere üzerlerinde dikdörtgen çini alınlıklar kullanılmıştır. Bunların hemen üzerinde ise iç mekanı çepeçevre kuşatan çini yazı kuşağı yer alır. Pandantifler üzerinde Allah, Muhammed (sav) ve dört halife ile Hasan ve Hüseyin’in isimlerini içeren dairevi çini kitabeler, orijinal olmayan kalemişi nakışların üzerinde kalır. Birbirine eş iki çini pano ise natüralist ve sembolik motifleri ile giriş kapısının iki yanına yerleştirilmiştir. Ayrıca kubbeyi taşıyan payandaların iki tarafındaki mermer nişlerin içleri de düzensiz olarak devşirme çini karolarla doldurulmuştur. 16. yüzyılda İznik’te üretilmiş olan şeffaf sıraltına çok renkli çiniler, gerek teknik özellikleri gerekse tasarım esasları bakımından devrinin özelliklerini kendine mahsus taşırken yapıyı bezeme biçimleri ile de Siyavuş Paşa’nın mu’tedil mizacına gönderme yapar.

Anahtar Kelimeler: