Özet:

Anadolu’da M.Ö. 7000 yılından itibaren görülen alem, çeşitli din ve toplumlarda farklı formlarda ve sembolik anlamlarda kullanılmış, Türkler tarafından çadır ve bina tepelerinde, mızrak uçlarında, Osmanlı Döneminde de cami, medrese, türbe ve şadırvan gibi pek çok yapı tipinin örtü sistemlerinde başarıyla uygulanmıştır. Tarihi yapılarda alemler neredeyse hiç çalışılmayan bir konu olmuş, mevcut araştırmalar da metal alemler üzerine yoğunlaşmıştır. Taş alemleri ele alan araştırmalar ise oldukça kısıtlıdır. Bu araştırma ile; yaklaşık 520 yıl Osmanlı topraklarının bir parçası olan Makedonya’nın Üsküp, Ohri ve Manastır kent merkezlerinde bulunan dini yapılardaki taş alemlerin sembolik anlamından çok mimari öğe olarak incelenmesi, genel karakteristiklerinin tanımlanması, tipolojik belgeleme ve envanterlerinin çıkarılması hedeflenmiştir. Böylece araştırma kapsamında 15.-18. yüzyıllar arasında inşa edilen dokuz adet cami ve iki adet türbe yapısındaki günümüzde mevcut olan taş alemlerin incelenmesi sonucu elde edilen verilerin benzer yapı türleri ve coğrafyadaki yapılarda restorasyon çalışmaları esnasında karşılaştırmalı bir kaynak oluşturması amaçlamıştır. Öncelikle alemin tanımı, tarihçesi ve işlevleri açıklanmış ve mimari öğe olarak alemlerin malzeme-teknik, biçim özellikleri, boyut, büyüklük ve oranları araştırılmıştır. Makedonya’daki tarihi cami ve türbelerdeki taş alemler, ulaşılabilen tarihi fotoğraf ve gravürler ile çeşitli kaynakların incelenmesi ve arazi çalışmaları neticesinde; formlarına, bulundukları yapı tipine, yapıdaki konumlarına ve yapıldıkları malzemelere göre gruplara ayrılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: