Özet:

Özel coğrafi konumu nedeniyle Orta Asya yüzyıllardır güç mücadelelerinin merkezinde olmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bölge tekrar stratejik değerlendirmelerin odak noktası haline gelmiştir. Her ne kadar bölge zengin enerji kaynaklarına sahip olsa da, genç Orta Asya Cumhuriyetleri yetersiz alt yapıdan insan gücü eksikliğine ve zayıf yönetimlere kadar çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Orta Asya Cumhuriyetleri’nin bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından uluslararası ortam tek kutupluluktan çok kutupluluğa doğru ilerlerken, beklenmedik değişimler meydana gelmiştir. ABD, Çin, Rusya, AB gibi küresel güçler ile Türkiye, Hindistan, İran ve Pakistan gibi bölgesel güçlerin bölgeye müdahil olması denklemi karmaşıklaştırmıştır. Mevcut çeşitli problemlere rağmen, zengin enerji kaynakları; ortak tarihi, dini, etnik miras; ve ekonomik bağlanırlık projeleri Orta Asya için çok değişik fırsatlar sunmaktadır. Bu kapsamda, çalışmada, Orta Asya’nın jeo-politik/jeo-stratejik ve jeo-ekonomik önemi göz önünde bulundurularak bölgedeki zorluklar ve fırsatlar araştırılmaktadır. Çalışma giriş ve sonuç bölümleri hariç olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Girişten sonraki ikinci bölümde bölgenin jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik önemi tarihi ve rakamsal verilerle desteklenerek ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde, küresel ve bölgesel oyuncuların çıkarları örtüşen ve ayrışan çıkarları tespit etmek amacı doğrultusunda analiz edilmiştir. Dördüncü bölümde bölgenin karşılaştığı zorluklar ve muhtemel fırsatlar belirlenmiştir. Beşinci bölüm çalışmanın bulgularının özetlendiği ve bölgenin geleceği ile ilgili çeşitli öngörülerin yapıldığı bölümdür. Çalışma beş ana tespitin yapıldığı sonuç bölümüyle nihayetlendirilmektedir. Belirlenen beş temel tespit şunlardır: Mevcut zorluklara ragmen bölgede barış ve refahın sağlanması için çok sayıda fırsat bulunmaktadır; Afganistan’da barış sağlanması bölge için hayati önemdedir; Orta Asya devletleri arasındaki işbirliğini kolaylaştıracak çok sayıda faktör bulunmaktadır; Yol ve Kuşak Projesi bölge için oyun değiştirici niteliktedir.

Anahtar Kelimeler: