Özet:

Yaklaşık altı yüzyıl süren Klasik Türk Edebiyatında her alanda sayısız eser verilmiştir. Bu eserler arasında yer alan tercümeler, Klasik edebiyatın her döneminde özellikle Farsça ve Arapçadan yapılmıştır. Bu tercümeler içerisinde olan Tûtî-nâme, Papağanın Yetmiş Hikâyesi (Şukasaptati) adıyla ilk kez Sanksritçe’de yazılmış, önce Sanksritçeden Farsçaya, daha sonra da Farsçadan diğer dillere çevrilmiştir. Farsça çevirilerden ilki İmâd bin Muhammed tarafından 1314 tarihinde Cevâhirü’l-Esmâr adıyla yapılmıştır. Nahşebî ise 1329’da, İmâd bin Muhammed’in çevirisini Tûtî-nâme adıyla 52 bölüm olarak yeniden yazmıştır. Nahşebî’nin Tûtî-nâme’si de dilinin eskidiği düşüncesiyle XVI. yüzyılda, Hint-Türk hükümdarı Ekber’in emriyle Ebu’l-fazl Mübârek tarafından sadeleştirilmiştir. XVII. yüzyılda ise Muhammed Kâdirî eseri otuz beş bölümde tekrar düzenlemiştir. Son tercüme, hakkında çok az bilgi bulunan Çihil Tûtî-i Âmiyâne’dir. Tûtî-nâme’nin iki Türkçe çevirisi bulunmaktadır. İlk Türkçe Tûtî-nâme 1538 tarihinde Kânûnî Sultan Süleyman’ın emriyle, kesin olmamakla birlikte Eyyûbî tarafından hazırlanmıştır. Bu ilk çeviri, İmâd bin Muhammed’in Cevâhirü’l-Esmâr’ından yapılmıştır. XVII. yüzyılda yapılan Tûtî-nâme’nin ikinci Türkçe çevirisi, Mısır ve İstanbul matbaalarında basılan matbu Tûtî-nâme’lerin kaynağıdır. Tûtî-nâme, hikâye kahramanlarının çeşitliği, hikâyelerde merak unsurunun ön plânda olması ve şahıs kadrosunun genişliği açısından orijinal nitelikli bir eserdir. Ayrıca Hint, Fars ve Türk kültürlerinden izler barındırır. Bu özellikler, Tûtî-nâme’nin defalarca basılmasını ve geniş halk kitlelerince okunmasını sağlamıştır. Tûtî-nâme yukarıdaki özellikleri sebebiyle Klasik edebiyatımızda tercüme metinler arasında önemli bir yere sahiptir. Bu makale Tûtî-nâme’nin ilk Türkçe çevirisinin ayrıntılı olarak tanıtılıp ele alınması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: