Özet:

Mithat Cemal Kuntay’ın Üç İstanbul’u, Osmanlı devletinin çöküş döneminin birbiri ardına gelen, II. Abdülhamit, İttihat ve Terakki iktidarları ve Mütareke yılları olmak üzere üç evresini konu alır. Romanda, çöküşün önemli sebeplerinden birinin -ve aynı zamanda sonucu olarak da görmek gerekir- yönetimde fiilen ya da fikirleriyle etkili olan bürokratik ve elit çevredeki çürüme ve yozlaşma olduğu gösterilmek istenir. Yazarın, yakın tarihimizin bu üç dönüm noktasını, gerçekçi boyutlarıyla verme arzusu, romanında bazı gerçek kişilere yer vermesinden ve olaylar hakkında tarihsel kaynaklara başvurması yanında bizzat kendi tanıklıklarını kullanmasından da anlaşılır. Gerçek yazar Kuntay’ın kendisi tarafından yapılan bu dolaylı müdahalelere rağmen, kurmacanın otonom bir metin olmakta direndiği gözlemlenir. Romanın iç yapısında ortaya çıkan bu çatışma olgusunu çözmede Wayne C. Booth’un “örtük yazar” kavramından yararlanılmıştır. Özellikle romanda yaratılan Abdülhamit imgesi üzerinde yoğunlaşan bu direnmenin örtük yazarın keşfine imkân verdiği bazı anlatım süreçleri çözümlenerek gösterilmeye çalışılmıştır. Bu noktada örtük yazarın temsil ettiği değer yargısının açığa çıkmasında anlatıcı bakış açısı ve ironik mesafe ile anti-kahraman figürünün oynadıkları rol vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: