Abstract:

İkinci Dünya Savaşı boyunca özellikle Almanya ve İngiltere olmak üzere mihver ve müttefik devletler, Türkiye’nin kendi yanlarında savaşa girmesi için ülke sınırları içerisinde bir takım propaganda faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Propagandayı en iyi kullanan ve kurgulayan ülkelerden biri olan İngiltere, 1934 yılında İngiliz Kültür Heyeti’ni (British Council) kurarak film, konferans, dil kursları gibi faaliyetlerle İngiltere’nin dilini, kültürel birikimini, sanat ve mimarisini diğer ülkelere tanıtmayı amaçlamıştır. 1940 yılında Ankara’da ilk ofisi açılan heyet, ülke içerisindeki çalışmalarıyla geniş bir kamuoyu yaratarak iki ülke arasındaki diplomatik ilişkileri güçlendirmeyi başarmıştır. Geniş kitlelere ulaşmanın en önemli temsil mekânlarından biri olan sergiler, kültürel propagandanın etkin bir aracı olmuş; İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında İngiliz Kültür Heyeti tarafından başkent Ankara’da resim ve grafik, mimari, eğitim kurumları, kitap sergileri, şehircilik, mobilya, fotoğraf alanlarında sergiler düzenlenmiştir. Sergiler, Türk Hükümeti yetkilileri ile bir araya gelerek yakın ilişkiler kurulmasına imkân tanımış; bir bakıma İngiltere’nin Türkiye’de yürüttüğü propagandaya hizmet etmiştir. Heyet, Türkiye içerisinde düzenlemiş olduğu sergilerde, savaşmakta olan ülkesinin güçlü ve parıltılı yönlerini ön plana çıkararak, Türkiye’yi savaşta ve sonrasında ittifak bir ülke olarak yanına çekmeyi hedeflemiştir. İngiltere, her ne kadar Türkiye’nin kendi yanında savaşa girmesi konusundaki amacına ulaşamasa da, İngiliz Kültür Heyeti’nin yürüttüğü sözü edilen faaliyetlerle kendi dilini, kültürünü, yaşantısını ülke içerisinde tanıtmayı başarmış; savaş sonrasında da Türk-İngiliz ilişkilerinin dostane bir zemine oturtulmasını sağlamıştır. Faaliyetlerini günümüze kadar sürdürmekle birlikte çalışma konusunun öznesi olan İngiliz Kültür Heyeti’nin açmış olduğu sergiler, 1940’lı yıllar ile sınırlandırılmış ve on yıllık süreç mercek altına alınmıştır. Arşiv belgeleri, süreli yayınlarda çıkan haberler ve sergi kataloglarından elde edilen bilgiler çerçevesinde sergilerin açıldığı tarihler, mekânlar, sergilenen eserler, bu sergilere Türk Hükümeti, halkın ve basının bakışı, dönemi içinde ne anlam ifade ettiği ve diğer ülkelerin benzer etkinlikleri ile karşılaştırıldığında kendinerede durduğu gibi sorulara yanıtlar aranmıştır. 1940-1950 yılları arasındaki 10 yıllık süreçte, İngiliz Kültür Heyeti’nin Ankara’da düzenlediği sergi etkinliklerine odaklanan bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı sırasında ittifakların önem kazanması, savaş sırasında yürütülen çeşitli propagandalar ve savaş sonrasında değişen dünya dengelerinin, heyetin bu yıllar boyunca Türkiye’de yoğun bir faaliyet yürütmesine yol açtığı sonucuna varılmıştır.

Keywords: