Özet:

Bu çalışma yakın bir zamanda yazması keşfedilerek basılan Zeydî çevreler tarafından ilk usul eseri olarak kabul edilen el-Muczî fî usûli’l-fıkh adlı eseri incelemektedir. Mu’tezile alimleriyle yakın bir mesai içinde olduğu bilinen en-Nâtık bi’l-hakk tarafından yazılan, Zeydîyye’nin bu ilk usul eseri, fıkıh usulünde Zeydiyye ve Mu’tezile etkileşimini tespit etmek için oldukça önemlidir. Bu çalışmada Zeydiyye’nin iddiasının aksine bu eserin Mu’tezile’nin fıkıh usulü içerisinde sayılması gerektiğini iddia ediyorum. Bu eserin bir bölümü Şerhu’l-Umed olduğu iddiasıyla Mu’tezile alimlerinden Ebu’l-Huseyn el-Basrî’ye atfedilerek daha önce basılmıştı. Bu makalede bu isabetsiz atıf da değerlendirilmektedir. Makale üç bölümden oluşmaktadır. Girişin ardından ilk bölümde en-Nâtık bi’l-hakk’ın özlü bir biyografisi verilecek, ikinci bölümde ise eserin müellife nispeti, içeriği ve takip ettiği metot özetlenecektir. Son bölümde ise eserin Zeydiyye ve Mu’tezile arasında kimliği konusu eserde yapılan atıflar dikkate alınarak ve daha sonraki dönemden Mu’tezile alimi Ebu’l-Huseyn el-Basrî’nin el-Mu’temed adlı eseri ve Zeydî alim Abdullah b. Hamza’nın Safvetu’l-ihtiyar adlı eseriyle mukayese edilerek ele alınacak, eserin ve müellifin sonraki dönemde Zeydî fıkıh usulü eserlerine etkisi ile çalışma hitama erecektir.

Anahtar Kelimeler: