Özet:

Bir milletin geçmiş, günümüz ve gelecek ile olan tarihsel bağını temsil eden ve topluma ait edebî olsun veya olmasın bütün değer, gelenek, norm ve inançları kapsayan kültürel mirasın, canlılığını ve kuşaklar arası sürekliliğini devam ettirebilmesi büyük oranda yazılı kaynakların varlığı ile mümkündür. Nitekim birincil sözlü kültür olarak isimlendirilen dönemde insanlar, bilgi ve deneyimlerini şifahi olarak kuşaktan kuşağa aktarmışsa da ancak kolektif bilince hitap eden ürünler akılda tutulmuş ve aktarımı sağlanmıştır. Yazılı kültüre geçişle birlikte kitleleri bir arada tutan kodları barındıran metinlerin hem etki alanları genişlemiş hem bunların benimsenişi ve kabullenişi daha kolay olmuştur. Çünkü yazılı kaynaklar olmaksızın kültürel belleğin korunması, eksiksiz olarak aktarımı ve bünyesinde yetişmekte olan kuşağın ihtiyaçlarını karşılayabilmesi oldukça güçtür. İslam kültürü içerisinde yeşermiş olan ve tarih boyunca devamlılıklarını çoğunlukla şifahi kültürle devam ettiren Alevîlik de günümüzde buna benzer zorluklarla karşı karşıya kalan oluşumlardan biridir. Ancak burada önemli problemlerden bir tanesi, Alevîliğin gerçekten yazılı kaynaklarının olmaması değil, konuyla alakalı ciddî araştırmalar ile ortaya konulabilecek kaynakların yayımlanması noktasında gerekli hassasiyetin gösterilmemiş olmasıdır. Bu kaygıdan hareketle Türkiye Diyanet Vakfı’nın tarihî bir sorumluluk üstlenerek başlattığı ve devamını sağladığı "Alevî-Bektâşî Klasikleri" projesi, Alevî-Bektâşî geleneğine ait yazılı edebiyatın gün yüzüne çıkartılarak İslam kültürüne kazandırılması açısından atılmış oldukça önemli ve isabetli bir adımdır. Ancak orijinal ve Latinize halinin yanı sıra günümüz Türkçesine uygun olarak sadeleştirilerek yayımlanan söz konusu yazılı kaynaklar, Alevîlik-Bektâşîlik terminolojisinin, imgelerinin, öğretilerinin, dil ve üslubunun öğrenilmesi açısından büyük ehemmiyete sahipse de içerik olarak incelendiğinde birtakım sorunların var olduğu saptanmıştır. Bu problemlerin başında ise tüm eserlerin “Alevî-Bektâşî Klasikleri” çatısı altında toplanması gelmektedir. Böylesi bir durum ise beraberinde Alevî-Bektâşî geleneğine ait olmadığı bilindiği halde bazı eserlerin bu geleneğe aitmiş gibi bir algının oluşmasına sebebiyet vermektedir. Nitekim söz konusu bazı eserlerin bütün tasavvufî gruplarca benimsendiği bilinmektedir. Yine “Alevî-Bektâşî Klasikleri” bünyesinde yayımlanan bazı eserlerin isimlendirilmesindeki hatalar dikkat çekmektedir. Söz konusu eserlerin içerikleri dikkate alınmadan basılmış olması ise beraberinde isim-içerik çelişkisini doğurmuştur. Bunun yanı sıra eserlerin detaylı bir şekilde araştırılmayıp tahkikli olarak yayımlanmaması da böylesi kapsamlı bir çalışmanın keyfiyetini olumsuz etkilemektedir. Nitekim burada yapılması gereken çalışmanın istinsah edilmiş eserler üzerinden değil de muhtelif kütüphanelerde ve şahıslarda bulunan el yazması nüshalarının toplanıp karşılaştırılması yapılarak araştırmanın tamamlanmasıdır. Söz konusu çalışma ile alakalı göze çarpan bir diğer problem, tercüme esnasında yapılan çeviri hataları olmuştur. Öyle ki Alevîliğin temel taşlarından biri olan Ali isminin kullanımı ile alakalı birtakım yazım yanlışlarının olduğu tespit edilmiştir. Bu tarz kullanımların ise Müslüman toplumlarındaki birlikte yaşama kültürüne bir katkı sağlamaktan ziyade kitleler arası derin çatlakların oluşmasına sebebiyet verebilmektedir. “Alevî-Bektâşî Klasikleri” adlı yayınlar özelinde gerçekleştirdiğimiz araştırmada söz konusu literatür ile ilgili olası hataların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda söz konusu problemler sırasıyla mercek altına alınarak irdelenmiş ve örneklerle izah edilmeye gayret gösterilmiştir. Bunun yanı sıra destekleyici argümanlarla problemlerin çözümüne yönelik çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: