Abstract:

Dünya tarih sahnesinde pek çok kültür zamana yenik düşerken Alevi kültürünün varlığını bugün sürdürebilmesinde, bağlama öncü ve taşıyıcı bir rol üstlenmiştir. Alevi müziği saz ve söz birlikteliği üzerine kurulmuştur. Öğretinin kültürel kimliğinin korunması, yaşatılması, geleceğe aktarılması ve yeniden inşasında bağlama, bir çalgı olmanın ötesine geçerek çok önemli bir tarihi görevi yerine getirmiştir. Alevi- Bektaşi öğretisi, hoşgörü temelinde yaşamda değişime açık bir düşünce ve inanç anlayışı içinde "benim kâbem insandır" ilke ve felsefesiyle insanın düşünce dünyasına ışık tutmuştur. Bu doğrultuda bağlamanın yüzyıllar boyunca, Alevi öğretisinin hedeflediği İnsan-ı Kâmil olma amacına sanat ile nasıl araçlık yaptığını ortaya koymak çalışmanın temel hedefini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki bilgilerin elde edilmesinde kaynak taraması, katılımlı ve yönlendirilmiş gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Alevi kültürü içerisinde bağlamanın yerinin oldukça kutsal ve önemli olduğu, “Telli Kur’an” benzetmesi, “aşığın sözü Kur’anın özü” ve “ayn-i cem bülbülü” gibi betimlemeler ile belirgin bir şekilde ifade edilmiştir. Sözlü kültür üzerinden oluşturulan kültürel belleğin temel taşıyıcısı olan bağlama, aynı zamanda insanın kendini ifade etmesi, toplumsallaşması, iletişim kurması, düşünmesi ve düşünceyi aktarmasına da bir biçimde araçlık yapmıştır. Asırlar boyunca Alevi toplumunun kendini ifade etmesinde, kültürünü canlı tutmasında, bağlamanın çok önemli bir rol üstlenmiş olduğu ve bu toplumun fertlerinin düşünen beyni, çarpan yüreği haykıran dili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak elde edilen veriler ışığında bağlamanın Anadolu Alevi kültürel kimliğinin oluşmasına, tekrarlayan öğretiler yoluyla aktarılmasına, yaygınlaşmasına ve yeniden inşasına önemli derecede etkisi ve katkısı olduğu tespit edilmiştir.

Keywords: