Özet:

Yapısalcı çalışmalara öncülük eden Saussure’e göre dil, öğeler arası bağıntıya dayalı bir dizgedir. Dizgede öğeler karşıt oluşlarıyla yan yana gelirler ve kendi içinde tutarlı bir bütün oluştururlar. Yapısalcılık, kültürel yapıya ilişkin açıklama ve çözümlemelerinde, dilin işlevi üzerinde odaklanan yaklaşımlarında dilin benzerlik ve karşıtlık ilişkisine başvurur. Karşıt ilişkilerle örülmüş bir dizgede öğelerin birbirine bağımlılıkları ikili karşıtlıklar ortaya çıkarır. Dizge, kendini oluşturan öğeler arasındaki karşıtlık bağıntıları ve karşılıklı bağımlılıklarıyla anlamlı bir yapı oluştur. Çalışmada Memduh Şevket Esendal’ın Hırsız-Polis öyküsü, yapısalcılığın dil dizgesinin bağıntısallık ve karşıtlık özelliği ilkesi doğrultusunda çözümlenerek öyküdeki yapı ve anlamı çevreleyen dizge ortaya çıkarılacaktır. Öyküdeki dizgeyi ortaya çıkarmak için öncelikle öykü bölümlere ayrılacak, bölümler içindeki ikili karşıtlıkların bağımlılıkları eş süremli yöntemle incelenecektir. Bölümler tek tek incelendikten sonra tekrar bütüne varılarak, öyküdeki ‘bütün anlam’ çıkarılarak, öykünün bağıntısal olarak işleyiş şekli ortaya konulacaktır. Böylelikle öyküde yer alan biçimsel dizgenin altında yatan derin anlam ortaya konularak, öykü betimsel olarak içerik analizine tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler: