Özet:

Bizans Devleti, 11 Mayıs 330 tarihinde oluşmasıyla Konstantinopolis (İstanbul) ve Antakya, Anadolu coğrafyasında önemli medeniyet merkezi konumuna geldiler. Bizans Devleti hâkimiyetinde Antakya, bu devletin Suriye eyaletinin başkenti oldu. Anadolu ve Orta Doğu toprakları arasında köprü görevi gören Antakya, Bizans hâkimiyetinde Suriye eyaletinin başkenti olarak daha önceki medeniyet ve yönetim merkezi konumunu devam ettirdi. Bu dönemde Antakya’da bir meclis bulunmaktaydı. Antakya eyalet başkenti olduğundan şehirde bulunan eyalet valisi, imparatorun ve merkezi yönetimin gücünü temsil eden biri olarak hem eyaletin hem de şehrin yönetiminden sorumluydu. Aynı zamanda Antakya, dört patriklik merkezinden biri olduğundan Antakya Patriği Antakya’dan Anadolu’daki kiliseleri yönetmekteydi. Dördüncü yüzyıldan yedinci yüzyılın başlarına kadar Bizans hâkimiyetinde kalan Antakya’da merkezi yönetimle yerel yönetimin bir arada bulunduğu bir yönetim sistemi uygulandı. Roma hâkimiyetinde Antakya Suriye eyaletinin başkenti olarak özerk yönetim yapısına sahipti. Bizans hâkimiyetinde de Antakya bu yönetim yapısını korudu. Bu siyasi yapının yanında, aynı zamanda Antakya, Doğu da önemli bir kültür merkezi idi. Bu dönemde Atina, İskenderiye ve İstanbul Akademilerinin yanında Antakya Akademisi de köklü bir tarihe sahip Grek-Roma eğitim sisteminin uygulandığı önemli bir eğitim merkezi konumundaydı. Antakya’da Doğu’dan ve Batı’dan birçok öğrenci gelerek Antakya Akademisinde eğitim görüyorlardı. Bu sebepten Antakya’nın etnik yapısı farklı milletlerden oluşmaktaydı. Çalışmamızda Bizans Devleti’nin Suriye eyaletinin başkenti olan Antakya’nın dördüncü yüzyıldan altıncı yüzyıla kadarki sosyo-politik yapısı genel olarak değerlendirildi. Bu değerlendirme yapıldıktan sonra yedinci yüzyıl başlarında Antakya’nın İslâm hâkimiyetine nasıl girdiği yazıldı. Antakya’da İslâm hâkimiyetinin başlamasıyla bu şehirde yönetim yapısının ve sosyal yapının değişip değişmediği araştırıldı. Makalenin son kısmında Bizans Devleti döneminde Antakya’nın sosyo-politik yapısının İslâm hâkimiyetine geçtikten sonra bu yapının nasıl değiştiği konusu üzerinde duruldu.

Anahtar Kelimeler: