Özet:

Sözlü dil çalışmalarında, genellikle yazı diline başvurma veya yazı dilini dilsel kriter olarak temel alma gibi genel bir eğilim söz konusudur. Ancak, bu iki tür dilsel kullanım arasında çok farklı yapısal ve işlevsel özellikler göze çarpar. Diğer bir deyişle, yazı dili ile konuşma dilini, iki farklı dünyaya benzetmek mümkündür. Bu sebeple, Saussure Dilbilimi’ne uygun bir yaklaşım ile konuşma dilini kendi içinde ve kendi yararına incelemekte yarar vardır. Bu çalışmada, Türkçe karşılıklı konuşmada gerçekleşen konulaştırma oluşumu sırasında kullanılan konusal yapılar ve göstergeler incelenecektir. Bu amaçla, ilk aşamada geniş kapsamlı bir sözlü bütüncede üretilen sözceler, biçim ve sözdizim açısından sınıflandırılacaktır. Daha sonra, dilbilimsel yapılardan parçasal unsurlar, yani sözdizim, parçaüstü unsurlar, yani bürün olguları arasındaki ilişkiler sözcelem kuramı ışığında irdelenerek sözceler yorumlanmaya çalışılacaktır. Sözcelerin parçasal bölümlenmesinden başlayarak yorumlanmasına doğru gidilen bu söylem çözümleme yaklaşımı çerçevesinde, başlangıçta sözcelerin biçim ve sözdizim özelliklerinin belirlenmesinin ardından, bürünsel özellikleri de göz önüne alınarak sözcelem ve söylem dilbilimi açısından yorumlanmasına geçilecektir. Araştırma bütüncesi, 190 sayfa ve 1130 sözceden oluşan bir doğaçlama sözlü dil bütüncesidir. Kapsamlı bir çalışmadan elde edilen 90 dakikalık bu sözlü bütüncenin dili günümüzde kullanılan çağdaş Türkiye Türkçesidir. Araştırmanın kuram ve yöntemine gelince, sözlü dili incelemek amacıyla Fransız Dilbiliminde kullanılan tonlama ve sözceleme kuramı ışığında söylem çözümleme yönteminden yararlanılacaktır. Bu araştırmanın gerçekleştirilmesi ile, günümüz Türkiye Türkçesinin konuşma dili alanına bir katkı sunmaya çalışılacaktır. Bu sayede, dilbilim olgularından “konulaştırma”nın sözlü Türkçedeki modeli ile standart işleyişi hakkında aydınlatıcı bilgi ve verilerin elde edilmesi öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler: