Özet:

Bu makalede İkbal’in demokrasi hakkındaki düşünceleri ile benlik felsefesi arasında yakın bir ilişki olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. İkbal, kişinin metafizik idrakleri ile demokrasi anlayışı arasında önemli bir bağlantı bulunduğunu varsaydığı için, genelde Batı tarihsel tecrübesine atıfla açıklanan demokrasi fikrinin İslam düşüncesinin ruhuna uygun olarak temellendirilmesi gerektiğini ve bunun yapılabileceğini iddia etmiştir. İkbal iddiasını desteklemek için özgürlük, bireysellik, sürekli yaratma, dinamizm gibi fikirlere, özellikle de benliğin olumlanması düşüncesine büyük önem verir. Ona göre insanın ideali benliğin inkâr edilmesi değil tasdiki, olumlanmasıdır. Bu ideale ise ancak giderek hep daha fazla birey olmakla ulaşılabilinir. Bununla beraber, İkbal materyalistik demokrasilerin ahlaki değerlerden yoksun aşırı bireyciliğini de kabul etmez. Ancak, o, gelişmemiş bireylerce yönetilen böylesi demokrasileri hiç tasvip etmemesine karşın, demokrasinin alternatifi olmadığına dair güçlü bir kanaate de sahiptir. Bundan dolayı, İkbal, insani bir toplumun önündeki engelleri ortadan kaldıracağını düşündüğü kendi ideal, manevi demokrasisini hem Batı’nın kendi zamanındaki faydacı ve materyalist demokrasilerine hem de doğunun çürümüş, gayri-ahlaki otokrasilerine, diktatörlüklerine bir alternatif olarak sunar. Sonuçta, onun ideal demokrasisi liberal değil ama muhafazakâr bir demokrasi olarak görülmek durumundadır.

Anahtar Kelimeler: