Özet:

Müslüman toplumların maddi ve manevi yönden geri kalma sebepleri konusunda kafa yoran münevver devleti adamı ve âlimlerden biri de ondokuzuncu yüzyılda yaşamış olan Mehmet Arif Bey (ö. 1897) dir. Osmanlı devletinin zayıfladığı bir dönemde ordu kâtipliği görevini sürdüren Erzurumlu Mehmet Arif Bey, sonraki nesillere faydalı olacağını umarak Müslümanların geri kalma sebepleri konusundaki düşüncelerini kitaplaştırmıştır. Onun kaleme aldığı eserlerden biri de Binbir Hadis ismiyle yayınlanmıştır. Mehmet Arif Bey bu eserinde güncel sorunlarla ilgili setçtiği binbir hadisi şerh ederken kendi düşüncelerine de yer vermektedir. Müellif mezkûr eserinde Osmanlı devletininin zayıflayıp çökme noktasına gelmesinin sebepleri arasında idareci ve ulema sınıflarındaki bozulmaları göstermekte ve dönemin eğitim sistemi, yöneticileri ve âlimlerini şiddetle tenkit etmektedir. Ona göre eğitim ve yönetimden kaynaklanan toplumsal sorunların üstesinden gelebilmek için Müslümanların batılı filozoflar yerine İslam kültürü ile yetişen âlimler ve onlara ilham veren hadislere müracaat etmeleri gerekmektedir. Bu çalışmada, Mehmet Arif Bey’in hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra onun dönemin âlimleri, idarecileri ve eğitim sistemi başta olmak üzere toplumsal sorunlarla ilgili düşüncelerine yer verilmiştir. Mezkur sorunların giderilmesinde Mehmet Arif Bey’in hadislere geniş bir yer verdiği örneklerle ortaya konmuştur. Ayrıca onun kaydettiği bazı hadislerin sıhhat ve kaynak değeri üzerinde durulmuş ve toplumsal sorunların giderilmesinde hadislerin önemli bir yere sahip olduğu Mehmet Arif Bey örneği ile dile getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: