Özet:

Türk hikâyeciliğinin dil, anlatım, kurgu ve içerik yönlerinden gelişip yetkinleşmesinde önemli pay sahibi yazarlardan biri olan Refik Halit Karay; roman türünde sayıca daha fazla eser verse bile öncelikle “hikâyeci” kimliğiyle bilinir. Anadolu’yu özellikle sürgünlük yıllarında yakından tanıma olanağı bulan yazar, gözleme dayalı bir gerçekçilikle bu coğrafyayı ve insanlarını anlattığı hikâyelerini “Memleket Hikâyeleri;” Orta Doğu coğrafyasına açıldığı hikâyelerini “Gurbet Hikâyeleri” adlı kitaplarında toplamıştır. Kendisi varlıklı bir İstanbul ailesinin çocuğu olarak yetişmesine, bambaşka bir sosyal tabakaya mensup olmasına karşın edebiyatta Anadolu’nun tarafsız ve gerçekçi bir yaklaşımla yeterince yer bulmamasını büyük bir eksiklik olarak görmüş, bundan duyduğu rahatsızlığı çeşitli defalar dile getirmiş, ilk örneklerinden başlayarak hikâyelerinde bilinçli bir biçimde böyle bir yol izlemiştir. İzlediği çizgide, kaynağını ve gücünü konuşulan Türkçeden alan bir edebiyat dilinin oluşmasına da büyük katkılar sunmuştur. Gerçeklikle bağdaştırarak kurguladığı olay ve kişileri yer yer ince alaya varan bir eleştirel bakışla veren Karay’ın; hiçbir zaman kolaycılığa düşmeme, sıradan övgü ya da yergi düzeyinde kalmama, üzerinde durduğu meseleleri günlük politikanın tartışma sınırlarına indirgememe çabası dikkati çeker. Bu özen içinde, kadın-erkek ilişkilerinin çeşitli yönlerini de hikâyelerine konu edinir. Anlattığı dönem ve kültür coğrafyasının toplumsal koşulları içinde kadınla erkeğin birbirlerine göre konum, algı ve davranış farkları ekseninde ortaya konulan bu ilişkiler; nitelik ve mahiyetlerini açığa çıkaracak tipik yanlarıyla okura sunulur. Çoğunlukla bunların kapalı toplum yapısında ortaya çıkabilecek biçimleri, cinselliğin/ cinsel kimliğin öne çıktığı olay ve durumlar üzerinden işlenir. Bu yazıda, genel olarak ve alt başlıklar hâlinde, kadın-erkek ilişkilerinin Refik Halit Karay’ın hikâyelerine yansıyan yanları ele alınmaya çalışılmış; yazıldığı dönemin sosyo-kültürel yapısına ilişkin bir ölçüde fikir edinilmesine de yardımcı olabilecek bir konunun hikâye kurgusu içinde işlenişi irdelenmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler: