Özet:

Sanatsal ifade gücünün yanı sıra metnin içerisindeki ritmik ölçülülük de edebî metinlerde estetik değer açısından önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar. Özellikle de metindeki hareketin ritmi bir estetik duygu uyandırdığı için hem nazımda hem de nesirde geniş kullanım alanına sahiptir. Her ne kadar şiirde ritmik unsurları tespit etmek nesre göre daha kolay olsa da hem şiir hem de nesir türündeki metinlerde ritmik yapılanmanın oluşumu ve incelenmesi metnin anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. İnsan muhayyilesinin bir ürünü olan her sanat yapıtının ritmik bir bütünlük ortaya koyduğu düşüncesinden yola çıkılırsa özellikle de edebî metinlerin de ritmik yapılanmaya kayıtsız kalması düşünülemez. Okuma sonundaki hazzı temin eden ve iç nizamı sağlayan ritim her sanat ürününde kendine has yöntemlerle oluşturulur. Kurmacayı hakikatten ayıran bir özellik olarak düşünürsek hiçbir edebi metnin tesadüflere bırakılarak üretilmediği kanısına da vara biliriz. Bu sebeple de ritmik unsurları iyi yöntemlerle oluşturulamayan bir sanat ürününün başarılı olduğunu söylemek de oldukça zordur. Öyleyse bir estetik unsur olarak edebî eserlerde kendine has yöntemlerle oluşturulan ritmin edebi metinlerdeki işlevselliğinden söz etmek mümkündür. Özellikle de edebi eserlerde ses, söz, motif, mekân, eşya, olay gibi ögelerde belli aralıklarla yinelenen tekrarların estetik bir etki uyandırabilmesi için ritmik olması da gerekmektedir. Böylelikle metin sıradanlıktan ve tek düzelikten kurtulmuş olacaktır. Özellikle de her bir unsurun ya da olgunun değişime uğrayarak tekrar edilmesi edebi eserdeki ritmin akışını kuvvetlendirecektir. İllaki edebi eserde ritmin güçlü olması için hep aynı değil vaka ve duygu yoğunluğuna göre artarak ya da azalarak devam etmesi gerekir. Anlatımı derinleştirin ritim aynı zamanda edebi metne estetik değer kazandıran da ‘nasıl anlatıyor’ sorusuna verilen cevapla ilgilidir. Öyleyse ritim, ‘nasıl anlatıyor’ sorusunun bir cevabıdır. Bu soruya cevap ararken ayrıca ritmin okuru da kurmacanın içine çeken ve onun estetik haz almasını sağlayan bir anlatı unsuru görevini üslenmesini sağlıyor. Sanat ürünlerinin hemen hepsinde kurucu bir unsur olarak ritim mevcutken edebî metinlerde ritmin genellikle şiirle sınırlandırılması oldukça yaygın bir bakış açısıdır. Bu nedenle akademik çalışmaların pek çoğunda roman ve hikâye türlerindeki ritmik unsurlar bir bütün olarak incelenmemiştir. Hiç şüphesiz ki bu alanda yapılacak çalışmaların sayısındaki artış özellikle de Yeni Türk Edebiyatı sahasındaki araştırmalara katkı sağlayacaktır. Güzel sanatların kurucu ögelerinden biri olan ritim sanatçıya da yaratım sürecinde oldukça büyük katkı sunar. Estetik yönü güçlü eserler ürettiğini de ifade etmemiz gereken Türk Edebiyatı’nın başarılı yazarlarından Sabahattin Ali’nin hikâyelerinde ritim olgusuna geniş yer verdiği görülmektedir. Bu hikâyelerde ritmik yapılanma genellikle kişilerin ruh hâllerinin değişimleriyle doğrudan paraleldir. Hayatın ritminin mekânla ilişkili olduğu düşüncesinden yola çıkarsak mekânın ritmini kavramayan bir yazarın hayatın ritmini de kavramasının zor olacağı kanısına varmamız oldukça makul karşılanmalıdır. Hatta yazarların ve şairlerin bu kavrayış sürecini ve akislerini metinlerinde başarılı bir şekilde yansıtmaları gerekir. Ritim de bu kurmaca sürece olumlu şekilde katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada büyük oranda eserlerinde mekân olarak kasaba ve köy hayatına yer veren Sabahattin Ali’nin hikâyelerinden biri olan “Ses”teki köy, köylü ve onun sorunlarıyla ilgili temalara sıkça yer verildiğini ifade etmek mümkündür. Nesir türünde ritim unsurlarının tespiti hususunda henüz makul bir yöntem geliştirilemediğini ifade etmemiz gerekir. Bu bağlamda çalışmada estetik bir unsur olarak Sabahattin Ali’nin “Ses” adlı hikâyedeki ritmik ögeleri hikâyenin temel unsuru olan vakanın ritmiyle başlayarak hayatın ritmi ve sözün ritmi başlıkları altında inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler: