Özet:

Gösterge, kendi dışında bir şeyi temsil eden ve temsil ettiği şeyin yerini alabilecek özellikte olan her çeşit biçim, nesne, olgu vb. olarak tanımlanabilir. Temelleri çok eski çağlara kadar uzanmasına rağmen XX. yüzyılın başlarında bağımsız bir bilim dalı hâline gelen göstergebilim ise, anlamlı bütünler olan gösterge dizgelerini inceleyen, göstergeler arası bağıntıları tespit eden, göstergeleri ve gösterge dizgelerini sınıflandıran bilim dalıdır. İki etkinlik alanı olan göstergebilimde bildirişim göstergebilimi (semiology) bildirişim amacıyla oluşturulmuş dizgelerdeki göstergeleri bildirişim sürecindeki işlevleri açısından incelerken anlamlama göstergebilimi (semiotics) göstergelerden oluşan bir dizge içindeki anlamların oluşumunu araştırır. Günümüzde göstergebilim, özellikle anlamlama göstergebilimi, anlatıların çözümlenmesindeki yaklaşımlardan birisidir. Anlatıların anlamsal katmanlardan oluşan bir bütün (dizge) olarak kabul edildiği göstergebilimde, bu bütün içindeki göstergelerin gerçekleşme düzlemi ve birbirine nasıl eklemlendiği ortaya konulur. Bu çalışmada Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig, göstergebilim açısından okunarak metnin çatısını oluşturan şahıslar olan Küntogdı, Aytoldı, Ögdülmiş ve Odgurmış’ın gösterdiği kavramlar üzerinde durulup bunlar arasındaki ilişkiler ve ayrılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Zira metinde adalet, kut (saadet), akıl ve akıbeti (kanaat) temsil eden bu dört şahsın adları birer göstergedir. Göstergebilime göre, her metinde hem eski kültürün hem de çevresel kültürlerin metinleri bulunur. Böylece bütün metinlerin var oluş koşulu olan metinler arası ilişkiler ortaya çıkar. Bu çalışmada da metinler arası ilişkiler kurularak ele alının konular toplum ve tarih içerisinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: