Özet:

Beden, 1980’li yıllardan beri sosyolojik çözümlemelerin merkezi konularından biri olarak önem kazanmaya başlamıştır. Sosyoloji bedeni sosyo-kültürel özellikleri çerçevesinde ele alarak toplumsal yönlerini vurgulamaya çalışır. Bu bağlamda dinlerin, iktidarların, ideolojilerin ve yaşam tarzlarının beden üzerindeki etkisi dikkate değer sosyolojik veriler sağlamaktadır. Bu makalede bedenin tarihsel süreç içerisinde toplumsal zihniyet ve anlayışlara bağlı olarak nasıl bir dönüşüm geçirdiği ele alınmaktadır. Bir başka deyişle geleneksel, modern ve post-modern olarak tanımlanan toplumların temel anlayışları çerçevesinde bedene nasıl yaklaştıkları; buna bağlı olarak her bir dönemde bedenin yeri ve öneminin ne olduğu ve geçilen tarihsel süreçlerde beden anlayışının hangi yönlerden değiştiği tartışılmaktadır. Öncelikle modern öncesi ya da geleneksel dönemde toplumsal hayatı büyük ölçüde etkileyen dinin (Hıristiyanlık özelinde) bedene nasıl yaklaştığı ele alınmıştır. Bedeni günahın kaynağı olarak gören din bedensel hazları ve istekleri aşağılayarak bedene bir yer biçmiştir. Dinler birtakım ritüeller, yasaklar ve giyinme biçimleriyle varlıklarını bedenler üzerinde göstermeye çalışır. Modernite ve sekülerleşmeyle birlikte beden dinin egemenliğinden çıkmış ve yepyeni bir yer edinmiştir. Beden modern dönemde artık aşağılanan, hor görülen ve günahın kaynağı olmaktan çıkarak beğeninin, arzunun ve hazzın kaynağına dönüşmüştür. Yanı sıra dinin denetim ve kontrolünden çıkarılan bedenin yeni efendisi artık modern devlet olmuş ve beden “biyo-politka”ların temel nesnesi haline gelmiştir. Post-modern dönem ya da tüketim kültüründe ise beden, bedensel bakım, gösteriş, kimlik ve sağlık boyutlarıyla öne çıkarak adeta bir özel mülk olmuştur. Post-modern kültürün beden anlayışı ne geleneksel ne de modern döneminkine benzer. Bu kültürde beden, dinin ve devletin nesnesi olmaktan ziyade tüketimin, hazzın ve gösterişin nesnesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler: