Özet:

Kuzeydoğu Anadolu, stratejik konumu itibariyle en eski çağlardan günümüze kadar Anadolu’nun önemli geçit bölgelerindendir. Bu özelliği ile tarihin her döneminde yerleşime sahne olan bölge, Tunç Çağı ile birlikte yoğun bir yerleşime sahne olmuştur. Bu yerleşim faaliyeti sonrasında birçok merkez kurulmuş, yol şebekeleri, sulama tesisleri inşa edilmiştir. Tunç Çağı’ndan itibaren görülen yerleşimlerin sonucu din ile buna bağlı olarak ahiret inancı ve ölü gömme gelenekleri çeşitlenmiş ve gelişmiştir. Bu çeşitlilik içerisinde Kuzeydoğu Anadolu’da görülen ölü gömme şekillerinin en önemlisi üst bir tabakaya yönelik olan ve en zor işçiliği gerektiren kaya mezarlarıdır. Doğu Anadolu’da Demir Çağı ile özdeşleştirilen kaya mezarlarının günümüzdeki bilgilerimizle sayısı altmışa yakındır. Bu mezarlar kendi içerisinde tek ve çok odalı olmak üzere iki temel sınıfa ayrılmaktadır. Ayrıca inşa ve kullanıma yönelik özellikleriyle ile de değişik örneklerde görülmektedir. Ancak iki katlı mimariye sahip kaya mezarlarının sayısı çok azdır. Bu merkezlere yeni bir örnek olan Karapınar Kaya Mezarı, Doğu Anadolu’da ki ikinci örneği teşkil etmektedir. Kaya mezarı Kars, Sarıkamış İlçesi’nin 37 km. güneyindeki Karapınar Köyü’nün, yaklaşık 3 km. batısında yer almaktadır. Merkez, aynı zamanda Kafkaslar ile Orta Asya’dan Anadolu’ya açılan tarihi yolların kesiştiği bölgede ve bölgeye can veren Aras Nehri’nin hemen güney kıyısındadır. Çevresindeki yazılı belgeler, Tunç ve Demir Çağı merkezleri ve Doğu Anadolu’daki benzer kaya mezarlarıyla kıyaslanan Karapınar Kaya Mezarı ender görülen iki katlı yapısıyla Doğu Anadolu’nun ölü gömme geleneklerinin değerlendirilmesi için büyük bir önem taşıdığı muhakkaktır.

Anahtar Kelimeler: