Özet:

XVIII. yüzyılda Avrupa’da gerçekleşen Sanayi Devrimi ile birçok alanda önemli yenilikler yapılmıştır. Buna ilaveten XIX. yüzyılda sanayileşmenin artmasıyla madenlere duyulan ihtiyaç giderek artmıştır. Tüm gelişmeleri yakından takip eden ve modernleşme çabası içerisine giren Osmanlı Devleti de XIX. yüzyılda zengin maden havzalarını askeri ve sivil sanayide XVI. ve XVII. yüzyıllardaki arzından daha fazla kullanmaya başlamıştır. Ancak zengin maden havzalarına sahip olan Osmanlı Devleti, Avrupa’da olduğu gibi madenlerin çıkarılmasında ve taşınmasında modern teknikleri yeteri kadar kullanamamıştır. Nitekim bu çalışmada Anadolu’da bakır madeninin kısa bir tarihçesi verilerek bir bakır işletme merkezi olan Tokat kalhanesinin örneklemi ile Osmanlı Devleti’nin madencilik alanındaki durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla beraber Tokat kalhanesinde işlenen bakır cevherinin önemine ve modern olmayan metotlarla Ergani’den Tokat’a, işlendikten sonra Samsun limanları vasıtasıyla İstanbul’a nakledilmesinde karşılaşılan güçlüklere değinilmiştir. Ve ayrıca Osmanlı ekonomisinde büyük bir paya sahip olmayan madencilik sektöründe ahalinin madenlerin çıkarılmasında ve taşınmasındaki rolü üzerinde durulmuştur. Çalışma esnasında gerek Osmanlı’da madencilik gerekse Tokat’ta bakırcılık alanında yeteri kadar akademik çalışmanın yapılmaması bu alandaki çalışmaları güçleştirmektedir. Şüphesiz daha derinlemesine bir çalışmayı gerektiren madencilik alanı özellikle Osmanlı Devletinde sanayinin hangi bakımdan nasıl bir şekilde işlediğine dair bilgileri verecektir. Nihayetinde 1850-1870 tarihleri arasında Tokat kalhanesinin mevcut durumu kullanılan ikinci el kaynaklar ile arşiv vesikalarının ışığı altında ifade edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: