Özet:

Tasavvufun Anadolu’da yayılışından itibaren bu konuda eserler kaleme alınmaya başlanmıştır. Fars, Arap ve Türklerin yaşadıkları havzada her biri diğerinden bir başka yönüyle üstün olan bu eserler vahdet-i vücut anlayışını anlatmıştır. Fars edebiyatında bu konuda akla gelen ilk eserlerden biri de Feridüddin-i Attâr’ın Mantıku’t-Tayr’ıdır. Seyr ü sülukun mertebelerini talep, aşk, marifet, istiğna, tevhit, hayret ve fena vadisi olarak sembolleştiren Attâr’ın 4725 beyitlik bu eseri, hem kendi devrinde hem de sonraki devirlerde revaç bulmuştur. Attâr’ın Mantıku’t-Tayr’ı Türk şairleri tarafından tercüme edilmiş, içerisindeki hikâyeler yeniden uyarlanarak kaleme alınmıştır. Bununla birlikte İslâm kültür dairesi içinde, büyük kısmı dini ve tasavvufi nitelikte olan Arapça, Farsça ve Türkçe pek çok şerh kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de 16. yüzyıl şarihlerinden Şem’î Şem’ullah tarafından kaleme alınan Şerh-i Mantıku’t-Tayr’dır. Tespitlerimize göre Türk edebiyatında ilk ve tek Mantıku’t-Tayr şerhi Şem’î Şem’ullah’ın yaptığı şerhtir. Şerh-i Mantıku’t-Tayr bu yönüyle Türk edebiyatında dikkate değer bir eser olarak görülmüştür. Şem’î’nin, içinde barındırdığı bütün kültür öğeleriyle vücuda getirdiği bu eser, dil ve edebiyat açısından büyük önem arz etmektedir. Bu sayede devrin okuyucusunun kaynaklara ulaşmada yaşayacağı muhtemel zorlukları da engellemiştir. Bu çalışmanın amacı, meşhur İranlı şair Feridüddin-i Attâr’ın Mantıku’t-Tayr isimli eserinin 16. yüzyıl şarihlerinden Şem’î Şem’ullah tarafından yapılmış olan Şerh-i Mantıku’t-Tayr isimli şerhinin tanıtılması olacaktır.

Anahtar Kelimeler: