Özet:

Hz. peygamberin vefatından sonra sahabe, gerek idari görevler dolaysıyla, gerekse İslam’a davet için yeni fethedilen İslam coğrafyasına dağıldılar. Oralarda birçok insan, özellikle de ilim ve fazilet ehli olanlar bu sahabelerin etrafında birleştiler. İslamî bilgilerini ve yaşam tarzlarını onlardan aldılar. Sahabelerin yoğun bir şekilde yerleştiği önemli merkezlerden birisi ayrıca seminerimizin de konusu olan Kûfe’dir. En başlarında ilim ve takvada şöhret bulan Abdullah b. Mes’ud, Hz. Ali gibi birçok sahabenin Kûfe’ye yerleşmesi aynı zamanda bu şehri ilim, kültür ve sanat merkezi haline getirdi. Kûfe, tarih boyunca hem ilim, kültür, medeniyet beşiği ve yüksek entelektüel birikime sahip bir merkez oluşu, hem de İslam coğrafyasında siyasi çalkantıların, ayrışmaların, gizli kulis faaliyetlerin yapıldığı merkez oluşuyla iki farklı rolle karşımıza çıkar. Biz çalışmamızda Olaya, Kûfe’nin daha çok ilmî, fikrî ve kültürel konulara kaynaklık etmesi açısından baktık. İslami ilimlerin, tedvinine başlanması, kurumsallaşması ve düşünce ekollerinin somutlaşmasının temeli Kûfe’de atıldı. Ehl-i re’y’in umdesi olan Ebû Hanîfe’nin ismini verdiği mezhebin teşekkül ettiği merkezdir burası. Şüphe yok ki O’nun fıkıh nosyonunun oluşmasında Kûfe’nin ilmi ve sosyo-ekonomik zenginliğinin payı büyüktür. Çalışmamızda Kûfe’nin ilmi ve kültürel zenginliğini ortaya koymak, orada gelişen ve kurumsallaşan ilmi alt yapıyı ve o alt yapıda da kimlerin rol oynadığını, ayrıca orada yetişen büyük âlimlerin kimler olduğunu ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler: