Özet:

İçerisinde birçok muammayı barındıran insan yüzyıllarca farklı bilimlerin çeşitli yöntemleriyle daha anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır. Psikoloji ve edebiyat bilimleri de insanın kendisini keşfi için çıkılan yolculukların en caziplerindendir, denilebilir. Bu iki bilimin ortak paydası olan insanın beden ve kişilik yapısı arasındaki uyum/uyumsuzluk problemleri her iki bilimin de dikkatini çekmiştir. Psikoloji biliminde kişilik çözümlemeleri yapılırken muhatabın dünyaya varoluşunu sergilediği vitrini olan bedeni, davranışların sebeplerini bulmada gözden uzak tutulmamaktadır. Edebiyatta ise yazarın zihin dünyasında oluşturduğu kahramanlara farklı özellikler yüklerken bedensel ayrıntıları kullandığı görülmektedir. Milattan önceki yüzyıllarda Çinlilerle başlayan beden yapısından hareketle karakter tahlili daha sonra Eski Yunan’da da görülmüştür. Aristo hayvanlarla insanların yapısal benzerliklerinden yola çıkarak psikolojik tahlillere girişmiştir. Hipokrat ise insan vücudundaki sıvıların oranına göre psikolojik bir sınıflandırmaya gitmiş daha sonra biotipoloji olarak adlandırılacak bir alanın şekillenmesini sağlamıştır. Batı’da bu gelişmeler olurken Doğu’da da ilm-i kıyâfet (physionomy) gibi ilimlerle beden yapısından yola çıkılarak kişilik analizine başvurulduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Halit Ziya Uşaklıgil’in Ferhunde Kalfa adlı hikâyesinin ana kahramanı olan Ferhunde’nin beden yapısı ile psikolojisi arasındaki irtibata değinilmektedir. Kretschmer, Sheldon ve Corman’ın “Beden Yapısı Yüz Yapısı ve Karakter” adlı eserinden yola çıkılarak hem kişiliğin dış yapıyla ilişkisi hem de Uşaklıgil’in muhayyilesinden yansıyan Ferhunde’nin Kretschmer, Sheldon ve Corman’ın kuramıyla gösterdiği paralellikler sorgulanmaktadır. Bütün bu verilerin tasnifi ve tahlili, edebi eserlerde kişilerin beden yapısı ile kişilik özellikleri arasında paralellikler yahut zıtlıkların varlığı sonucunu doğrular niteliktedir.

Anahtar Kelimeler: