Özet:

Ulus devletlerde eğitim, siyasal birliğin, toplumsal uyumun ve devlete sadakatin sağlanmasında, bir “ideolojik aygıt” ve endoktrinasyon aracı olarak kullanılmaktadır. Bu bağlamda, bir ulus devlet olarak kurulan Cumhuriyet Türkiye’sinin eğitim politikaları da, yeni rejimin ideolojisinin kitlelere aşılanması ve dolayısıyla ulusal birliğin sağlanması amacını taşımaktaydı. Bununla birlikte köylerde kırsal nüfusu geliştirmek, kır-kent uçurumunu azaltmak, ülke kalkınmasını kısa sürede gerçekleştirmek ve kırsal nüfusun dinsel temelli tebaadan vatandaşlık temelinde seküler bir ulusa dönüşümünü sağlamak, Cumhuriyet’in eğitim politikalarının temel hedefleri arasında yer almaktaydı. Cumhuriyet, söz konusu hedefleri gerçekleştirmek için en ücra köylere varıncaya kadar okullar açmanın yanı sıra Türk Ocakları, Millet Mektepleri, Halkevleri, Halkodaları ve Köy Okuma odalarının çalışmalarına ağırlık vermiştir. 1940 yılına gelindiğinde Türkiye nüfusunun büyük bir bölümünü hala kırsal nüfus oluşturduğundan söz konusu nüfusu eğitmek amacıyla Köy Enstitüleri kurulmuştur. Köy Enstitüleri, okuma-yazma öğretmenin yanı sıra modern tarım teknikleri, marangozluk, sağlık, müzik ve spor alanlarında eğitim vererek köyün ve köylünün kalkınması için gerekli olan öğretmenlerin yetiştirilmesini amaçlamaktaydı. Bu amaçları gerçekleştirmek için açılan Köy Enstitülerinden biri de Dicle Köy Enstitüsü idi. 1944-1954 yılları arasında Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde on yıl hizmet veren Dicle Köy Enstitüsü, bu süre zarfında başta Diyarbakır olmak üzere, bölge vilayetlerindeki köy çocuklarına eğitim hizmeti vermiştir. 1954 yılında Köy Enstitülerinin kapatılmasıyla birlikte Dicle Köy Enstitüsü de kapatılarak Dicle İlk öğretmen Okulu adıyla hizmet vermeye devam etmiştir. Bu çalışmada, Cumhuriyet döneminin önemli eğitim kurumlarından Köy Enstitüleri ve Dicle Köy Enstitüsü’nün eğitim tarihindeki yeri üzerine yoğunlaşacağız.

Anahtar Kelimeler: