Özet:

Bu araştırmanın amacı, altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramlara yer verilme durumunun incelenmesidir. Bu araştırma kapsamında öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer alan insan hakları ve demokrasi ile ilgili 22 kavram belirlenmiştir. Bu kavramlara, 2011-2012 eğitim-öğretim yılı ilköğretim ikinci kademesinde kullanılan ve üç yayınevine ait toplam altı (üç altıncı sınıf, üç yedinci sınıf) sosyal bilgiler ders kitabında ne oranda yer verildiği doküman analizi yöntemiyle betimsel analiz yapılarak incelenmiştir. Kitaplardan birer bölüm seçilmiş ve bu bölümlerde insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramların sayısı belirlenmiş ve yüzdesi hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda genel olarak altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile doğrudan ilgili bazı kavramlara en çok yer verildiği, ancak bunlarla ilgili bazı alt ve yan kavramlara yeterince ya da hiç yer verilmediği belirlenmiştir. Bu kavramlara yer verilmesinde ders kitapları arasında ve sınıflar arasında bir istikrar olmadığı da görülmektedir. Araştırma sonucunda altıncı ve yedinci sınıf ders kitaplarında ortak olarak en çok “hak” ve “demokrasi” kavramlarına yer verildiği, en az “barış”, “sosyal güvenlik” ve “bireysel başvuru hakkı” kavramlarına yer verildiği saptanmıştır. Çalışma sonunda, öğrencilere demokrasi ve insan haklarıyla ilgili kavramların öğretilmesi sürecinde hem nicel hem de nitel bakımlardan gerekli eğitsel önlemlerin alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: