Özet:

Anlatıya dil bilimsel bakımdan yaklaşan anlatı bilimciler için metinde kaydedilmiş anlatı dereceleri daha büyük önem arz etmektedir. “Sözle ifade etmek”, başka bir deyişle, edebî bildiriyi dilsel bir biçimde sunmak ile görevlendirilen anlatıcı/narrator, metin içi düzeydeki esas anlatı derecesidir. Bu düzeydeki onun alıcı derecesi ise kurmaca alıcı/narratator’dır. Bu kavram ilk kez Amerikan anlatı bilimcisi G. Prince tarafından kullanılmıştır (1973а, 1973b). Bildirişim düzeyindeki altı dereceden biri olan ve anlatının iç, tasvir edilen dünyasının esas anlatı derecesi, kurmaca yazar, yani (bizim tercih ettiğimiz kavram olan) anlatıcı yazar tarafından uydurulan ve kabul edilen bir roldür, yani kurmacadır. Kurmaca yazar, anlatıcı ve hikâyeci kavramlarıyla örtüşebilir. Anlatı metninde anlatıcının: açık-örtük, kişili-kişisiz, çok belirgin-az belirgin, her şeyi bilen-sınırlı bilgi sahibi, birincil-ikincil-üçüncül, öyküsel-öyküsel olmayan vs. gibi çok değişik biçimlerde belirmesine ve bakış açısına bağlı olarak farklı anlatıcı tipleri ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede adı geçen kavramların sınırlarının tespit edilmesi, edebî anlatının anlatılış biçimine göre anlatıcının konumunun belirlenmesi ve buna uygun olarak bir sınıflandırmanın yapılması, edebiyat bilimi ve anlatı biliminde anlatıcı kavramının aydınlanmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: