Özet:

Dil, toplumun düşünce yapısını, yaşayış tarzını, gelenek-göreneklerini, millî kimliğini ve maddi-manevi değerleri ile dünya görüşünü yansıtan bir araçtır. Dil, aynı zamanda bir toplumun kültürel geçmişini de bünyesinde barındırır. Bir milletin kültürünü tanımak için her şeyden önce o milletin dilinin öğrenilmesi gerekir. Başka bir dili öğrenmekte olan insan o dili konuşan toplumun kültürel geçmişiyle de karşı karşıyadır. İnsan öğrendiği yabancı bir dili doğru kullanabilmek için o dilin taşıyıcısı olan toplumda söz konusu kelimelerin neyi çağrıştırdığını ve o kelimelerin somut anlamlarının yanı sıra çağrıştırdığı diğer yan anlamlarını da doğru bir şekilde kavraması gerekir. Bu bağlamda sözlükler bir milletin kültürünün aynası, ulusun milli özelliklerini ve hayat tarzını yansıtan bir araçtır. Öğrenilmekte olan dilin temel sözvarlığını oluşturan sözcüklerin birçoğu sözlükler yardımıyla hiçbir anlamsal yahut kavramsal kayba uğramadan anlaşılabildiği gibi, bu tür sözlüklerde bulunmayan yahut bulunsa da anlamı yeterince algılanamayan yahut iki dilli sözlüklere (hedef dildeki sözlüklere) doğru bir şekilde aktarılamayan sözcüklerle de karşılaşılabilir. Sözlüklerde rastlanan bu tür durumlar, sözlüksel boşluklar (lexical gaps) olarak tanımlanmaktadır (bkz. Hartmann, 2002). Kültür farkından dolayı ortaya çıkan ve çeviri çalışmalarını yahut iletişim kurmayı engelleyen durumların en başında gelen sözlüksel boşluklar, kültürel öğeler gibi unsurların dilsel açıdan incelenmesi ve öğrenilmesi/öğretilmesi ile başta yabancı dil öğretimi olmak üzere, karşılaştırmalı dil, edebiyat ve çeviri çalışmalarında da başlıca araştırma konusu olmuştur. Çalışmada iki dilli Kırgızca-Türkçe sözlüklerden faydalanarak, sözlüksel boşlukların ne olduğu konusu ele alınmış ve bu boşluklar, eşdeğer ve sözcüksel olarak ikiye ayrılmıştır. Bir dildeki belirli bir kavramı hedef dildeki sözlüklerde ele alma şekline göre yapılan bu ayrım neticesinde, sözlüklerde yer alan bu tür boşluklardan özellikle eşdeğer boşlukların kullanıcı tarafından kabul edilebilir olduğu, ancak sözcüksel boşlukların özellikle çevirilerde oldukça büyük aksaklıklara sebep olabildiği sonucuna varılmış ve dolayısıyla kültürel faklılıklardan dolayı meydana gelen sözlüksel boşlukların tam olarak karşılığının bulunmadığı durumlarda asgari olarak, kabul edilebilir eşdeğer yahut ödünçleme/transliterasyon yöntemiyle verilerek, kültürel bir terim olarak önerilip hemen ardından da açıklayıcı karşılığının ilave edilmesi gerektiği savunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: