Özet:

Okuma etkinliği, insanoğlunun bilgi kapasitesini artıran, düşünce ve inançlarına şekil veren, ona kişilik kazandıran etkin bir süreçtir. Bu etkinliğin özünde “anlama” hedefi vardır. Okumada temel amaç okuduğunu anlama ve bu yolla anlama yeteneğini geliştirmedir. Okuduğunu anlama, yazılı bir materyalden anlam çıkarmayı ve ayrıntıları kavramayı gerektiren, daha ilköğretim düzeyinden itibaren öğrencilere kazandırılması gereken temel dil becerilerinden biridir (Rose ve diğ. 2000: 55). Okuduğunu anlama becerisi okuyucunun yazılı dildeki sembolleri tanıma ve algılamasına, dilsel bilgisine, zihinsel becerilerine ve dünya ile ilgili becerilerine dayanır. Bunların ötesinde, okuyucunun istekliliği, okumaya ilgisi, yargıları, okuma amacı ve okumanın gerçekleştiği ortam da okuduğunu anlama düzeyini etkilemektedir (Akyol, 2005: 3). Tutumlar bireyin davranışları hakkında lehte veya aleyhte yorumlamaların yapılabilmesine ve bireyin de çevresine olumlu veya olumsuz tepkilerde bulunmasına kaynaklık eden eğilimler olarak da görülmektedir. Bireyin sergilemiş olduğu tutum, bir kişiye, sosyal gruba, kuruma, durum veya düşünceye karşı olabilir (Turgut, 1984: 154). Okuduğunu anlamlandırabilen ve yorumlayabilen öğrencilerin okumaya ilişkin alışkanlıkları ve okuduğunu anlamaya dair kendilerine olan güvenleri, diğer bir deyişle; okuduğunu anlama öz yeterlik algıları da gelişmektedir. Okuma etkinliklerini başarıyla yerine getiren, okuduğunu anlayabilen öğrencilerin diğer derslerdeki başarıları da yükselmektedir. Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okumaya karşı olan tutumları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu amaçla, araştırma için betimsel yönteme başvurulmuş ve beşli likert tipinde hazırlanmış iki farklı anketten yararlanılmıştır. Evren olarak Siirt ilinde farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevrelerde bulunan üç ortaokul seçilmiştir. Örneklem olarak da bu okulların 5, 6, 7, ve 8. sınıf öğrencileri seçilmiştir. Bu öğrencilerden anketi eksik veya bilinçsiz dolduranlar ayıklandıktan sonra 400 öğrencinin verdikleri yanıtlar istatistiksel analiz için kullanılmıştır. Öğrencilerin eleştirel okuma becerileri ile okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki SPSS 16.0 ile saptanmaya çalışılmış, bunun için de betimsel istatistik, bağımsız gruplar t testi, tek yönlü varyans analizi ve korelasyondan yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulardan hareketle sonuç ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: