Özet:

Kıpçak Türkçesinin tek edebi eseri durumunda olan Gülistan Tercümesi, İranlı şair Sadi’nin eserinin Seyf-i Sarâyî tarafından 1 Eylül 1391 Cuma günü tamamlanmış serbest çevirisidir. Yazıda, Gülistan Tercümesi’nin ses ve şekil bilgisi özelliklerinde karşımıza çıkan ikili kullanımlar işlenmiştir. İkili kullanımların ses bilgisinde; düzlük-yuvarlaklık uyumunda, /ė/ ~/ e/ seslerinin kullanımında, ünlü değişmelerinde (/-a-/ ~ /-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/) ünlü kaynaşmasında(ni üçün ~ niçin), ünsüz uyumunda, ünsüz değişmelerinde (/b-/ ~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/ ~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/), benzeşmede (-ln- ~ -ll-), ikizleşmede (iki ~ ikki, iti ~ itti), göçüşmede (kibi/kibin ~ bigi/bigin) ünsüz düşmelerinde (/-g/ ~ /-ø/, /-l-/ ~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/,  /-y/ ~ /-ø/)  ve -AgU ses grubunda (-AgU ~ -Av), şekil bilgisinde; birinci kişi zamirinin tamlayan ekiyle çekiminde (biziñ ~ bizim), iyelik ekli kelimelerin üzerine gelen belirtme durumu ekinde (+n ~ +nI), ayrılma durumu ekinde (+DIn ~ + DAn), gelecek zaman ekinde (-GAy ~ -GA ~ -IsAr), şart kipinin teklik II. şahsında (-sAñAn ~ -sAñ), emir kipinin teklik II. şahsında (-gIl ~ -ø), emir kipinin çokluk II. şahsında (-Uñ ~ -ñIz/-ñUz), zarf fiil eklerinde (-(I)p, -(U)p,-(U)bAn), yeterlilik fiilinde (al- ~ bil-) ortaya çıktığı görülmüştür. ABSTRACT Binary Uses in Photics and Morphology Gülistan Translation The only literary work of Kipchak Turkish, Gulistan Translation, is the complete free translation of the work of the Iranian poet Sadi by Seyfii Sarâyî on Friday, September 1, 1391. In the article, the binary uses of the phonetic and morphological features of the Gulistan Translation were studied. In phonetic information of binary uses; it is seen that it occurs in flatness-roundness harmony, in use of /ė/ ~/ e/, in vowel changes (/-a-/ ~ /-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/) in apophony(ni üçün ~ niçin), in consonant harmony, in consonant mutations (/b-/ ~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/ ~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/), in assimilation (-ln- ~ -ll-), in gemination (iki ~ ikki, iti ~ itti), in metathesis (kibi/kibin ~ bigi/bigin), in consonant deletion (/-g/ ~ /-ø/, /-l-/ ~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/,  /-y/ ~ /-ø/) and in -AgU sound group (-AgU ~ -Av), in morphology; in conjugation of first person pronoun with genitive affix (biziñ ~ bizim), in accusative case affix on possessive affixed words (+n ~ +nI), separation status affix (+DIn ~ + DAn), in future tense affix (-GAy ~ -GA ~ -IsAr), in second person singular of conditional mode (-sAñAn ~ -sAñ), in second person singular of imperative mode (-gIl ~ -ø), in second person plural of imperative mode (-Uñ ~ -ñIz/-ñUz), in verbal adverb affix (-(I)p, -(U)p, -(U)bAn), in adequacy verb (al- ~ bil-).

Anahtar Kelimeler: