Özet:

Çalışmak amacıyla gittiği ülkede bir yıldan daha uzun süre kalan göçmenlerin anavatanlarındaki ailelerine gönderdikleri para olarak tanımlanan göçmen havaleleri, gelişmekte olan ülkelerin önemli sermaye kaynaklarından biridir. IMF Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Klavuzu’nda (BPM6) “çalışanlara tazminat ve kişisel tasarruflar” olmak üzere iki ana bileşene ayrılan göçmen havalelerinin hacmi, 2000’li yıllarla birlikte ciddi artış kaydetmiştir. Göçmen gönderileri; doğrudan yabancı yatırım, dış borçlanma veya dış yardımlara kıyasla daha istikrarlı bir yapıya sahip olmasından dolayı özellikle kronik dış açık sorunu yaşayan ülkelerin bu açığı finansmanında güvenilir bir kaynak olarak kabul edilmektedir. 2015 yılı Dünya Bankası verilerine göre, dünya genelindeki yaklaşık 600 milyar $ göçmen gönderisinin yaklaşık %75’i gelişmekte olan ülkelere doğru akmaktadır. En fazla göçmen gönderisi alan ülkeler Hindistan, Çin, Filipinler ve Meksika iken göçmen gönderilerinin GSYİH içindeki payı dikkate alındığında Kırgızistan, Nepal, Tacikistan ve Moldova gibi küçük ve yoksul ülkeler ilk sıralara yerleşmektedir. Bu çalışma göçmen gönderilerinin dış ticaret dengesi üzerine etkisini ileri panel veri analiz teknikleri ile incelemekte ve ilgili literatüre ampirik açıdan katkı sağlamayı hedeflemektedir. Çalışma kapsamında Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi 6 ülkenin 2002-2016 dönemi verileri kullanılarak dış ticaret açıklarının finansmanında göçmen havalelerinin etkisi araştırılmıştır. İncelenen zaman dilimi ve ülke seçimi, verilerin kesintisiz olması ve erişilebilirliği dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle panelde yer alan ülkeler arasında yatay kesit bağımlılığının varlığı araştırılmış ve yapılan analiz ile paneli oluşturan ülkeler arasında yatay kesit bağımsızlığı olduğu tespit edilmiştir. Bu bulguya dayanarak değişkenlerin durağanlık analizi ve uzun dönem katsayı tahmininde birinci nesil yöntemler kullanılmıştır. Pesaran, Shin ve Smith (1999) PMG (Pooled Mean Group) tahmincisi ile ulaşılan uzun dönem katsayılar göçmen gönderilerinin dış ticaret dengesini Azerbaycan’da pozitif, Moldova ve Tacikistan’da negatif yönde etkileyen anlamlı bir değişken olduğunu göstermiştir

Anahtar Kelimeler: